Μια διαχωριστική γραμμή στην εξωτερική πολιτική των κρατών μελών της ΕΕ γίνεται όλο και πιο σαφής, όχι μόνο όσον αφορά το ζήτημα της Ουκρανίας αλλά και τη σύγκρουση στη Γάζα. Πρόκειται για την υπεροχή των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ, καθώς και για τον ρόλο των διεθνών οργανισμών. Ενόψει της συνεχιζόμενης διαίρεσης ενός πολυπολικού κόσμου με νέους «ψυχρούς» και «θερμούς» πολέμους, είναι απαραίτητο να αναπροσαρμοσθεί η συνολική κατεύθυνση της διεθνούς γεωπολιτικής σε κοινή βάση.
Η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία δήλωσαν στα τέλη Μαΐου ότι θέλουν να αναγνωρίσουν ένα παλαιστινιακό κράτος, ακολουθούμενες από τη Σλοβενία. Η Μάλτα εξετάζει επίσης αυτή την κίνηση. Αυτό σημαίνει ότι συνολικά δέκα κράτη της ΕΕ, τα περισσότερα από αυτά στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, αποδέχονται ήδη την κυριαρχία του παλαιστινιακού κράτους, όπως και τα δύο τρίτα των κρατών των Ηνωμένων Εθνών. Για τη Yolanda Díaz, εταίρο του συνασπισμού του πρωθυπουργού Pedro Sánchez, η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνούς νομιμότητας: “Η κατάσταση στην Παλαιστίνη μας αναγκάζει να μην μείνουμε εδώ. Πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να τερματιστεί η γενοκτονία και να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός”.
Διαφωνία σχετικά με το ένταλμα σύλληψης
Σαν να μην υπήρχε αυτή η διαφωνία στην Ευρώπη, οι υπουργοί Εξωτερικών του «τριγώνου της Βαϊμάρης» συμφώνησαν πρόσφατα στις προτεραιότητες της πολιτικής ασφάλειας για την προσεχή νομοθετική περίοδο. Αυτές περιλαμβάνουν την ενίσχυση της Ύπατης Εκπροσώπου της ΕΕ για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης και την επέκταση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ:
“Επιβεβαιώνουμε τη σημασία ισχυρότερων και ικανότερων ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων που συμβάλλουν θετικά στην παγκόσμια και διατλαντική ασφάλεια και είναι συμπληρωματικές και διαλειτουργικές με το ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό, υπογραμμίζουμε τη σημασία ενός ισχυρού ευρωπαϊκού πυλώνα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για τη διατήρηση και ενίσχυση της συλλογικής μας άμυνας και ασφάλειας ως σύμμαχοι”.
Ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι η Πολωνία αναγνώρισε την Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος ήδη από το 1988, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία -όπως σχεδόν όλα τα κράτη της «παλιάς» Ευρώπης της ΕΕ και τα κράτη της Βαλτικής- αρνούνται να το πράξουν μέχρι σήμερα.
Το αίτημα του επικεφαλής εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά των ηγετών της Χαμάς και ισραηλινών αξιωματούχων ήταν επομένως αναμενόμενο να προκαλέσει ρήξη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Γερμανία ειδικότερα αντέδρασε επικριτικά. Το υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι η ταυτόχρονη αίτηση για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά των ηγετών της Χαμάς από τη μία πλευρά και των δύο ισραηλινών αξιωματούχων από την άλλη έδινε την εσφαλμένη εντύπωση μιας εξίσωσης: “Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να προστατεύσει και να υπερασπιστεί τον πληθυσμό της από αυτό. Είναι σαφές ότι ισχύει το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και όλες οι υποχρεώσεις του”. Η Γαλλία, από την άλλη πλευρά, αποδέχθηκε τα αιτήματα του επικεφαλής εισαγγελέα, όπως και οι κυβερνήσεις της Ιρλανδίας και της Ισπανίας. Τα δύο τελευταία κράτη ζήτησαν επίσης πρόσφατα να επανεξεταστεί η συμφωνία σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα κράτη της ΕΕ προσπαθούσαν να παρουσιάσουν μια ενιαία εικόνα προς τα έξω για το θέμα της Ουκρανίας. Ωστόσο, και αυτή η εικόνα αρχίζει να ραγίζει: μόλις πρόσφατα, η ιταλική κυβέρνηση απέρριψε την έκκληση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ προς τους συμμάχους να άρουν τους περιορισμούς στη χρήση όπλων που προμηθεύει η Δύση εναντίον στόχων στη Ρωσική Ομοσπονδία. Εδώ και σχεδόν ένα χρόνο, η Ουγγαρία εμποδίζει την αναλογική επιστροφή των όπλων που προορίζονται για την Ουκρανία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Ειρήνης.
Στην πραγματικότητα, τα χάσματα στην εξωτερική πολιτική μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ γίνονται όλο και πιο βαθιά. Από τη μία πλευρά, πρόκειται για τον ρόλο των διεθνών οργανισμών και το ερώτημα ποιον ρόλο μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν σε έναν όλο και πιο πολυπολικό κόσμο.
Η ενέργεια ως μέσο ισχύος
Αφετέρου, πρόκειται για την ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα σαφές στον προσανατολισμό του «τριγώνου της Βαϊμάρης»: ενώ η Γερμανία συνεχίζει να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του υπερατλαντικού της συμμάχου στην Ευρώπη για τους γνωστούς λόγους, αυτό παίζει στα χέρια της Πολωνίας, με την ιστορικά αναπτυγμένη απέχθεια προς τη Ρωσία. Η Γαλλία, από την άλλη πλευρά, ονειρεύεται ξεκάθαρα τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης υπό γαλλική ηγεσία.
Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι πίσω από την αλληλεγγύη των τριών μεγάλων ηπειρωτικών ευρωπαϊκών κρατών κρύβονται απτά οικονομικά και, κυρίως, ενεργειακά πολιτικά συμφέροντα: Σύμφωνα με την Πράσινη Συμφωνία των Βρυξελλών, η Πολωνία θέλει τώρα να επισπεύσει τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και σχεδιάζει να αρχίσει να χρησιμοποιεί πυρηνική ενέργεια το 2033. Έξι μονάδες συνολικής ισχύος 6 έως 9 γιγαβάτ πρόκειται να κατασκευαστούν σε δύο τοποθεσίες και θα είναι έτοιμες έως το 2043. Οι μισές θα κατασκευαστούν από αμερικανικές εταιρείες και οι άλλες μισές από εταιρείες της Νότιας Κορέας – χώρες από τις οποίες η Πολωνία παρήγγειλε πρόσφατα όπλα, στρατιωτικά οχήματα και μαχητικά αεροπλάνα.
Με τη ριζική έξοδό της από τον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια, η Γερμανία με τη σειρά της έχει γίνει εισαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας. Μεταξύ των μεγαλύτερων προμηθευτριών χωρών, η Γαλλία ήταν αυτή τη φορά ακριβώς μπροστά. Μπορεί επομένως να αναμένεται ότι η Γαλλία και η Πολωνία θα τσιμπήσουν τη Γερμανία και θα την καταστήσουν εξαρτημένη από τις ενεργειακές τους προμήθειες.
Χρειάζονται νέοι κανόνες
Ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι διαχωριστικές γραμμές στην Ευρωπαϊκή Ένωση διευρύνονται και μετατρέπονται σε σαφείς ρωγμές. Οι τελευταίες κινήσεις χωρών όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία θα πρέπει να θεωρηθούν λιγότερο ως μη φιλική πράξη κατά του Ισραήλ και περισσότερο ως ένα σαφές μήνυμα κατά της ηγεμονίας των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Ως οι «παλιοί μεγιστάνες» της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, η Γαλλία και η Γερμανία θα πρέπει να σταθμίσουν προσεκτικά αν θέλουν να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τις ηγεμονικές αξιώσεις του υπερατλαντικού συμμάχου τους. Με τον τρόπο αυτό, διακινδυνεύουν στην πραγματικότητα τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εν όψει της συνεχιζόμενης διαίρεσης ενός πολυπολικού κόσμου με νέους «ψυχρούς» και «θερμούς» πολέμους, είναι απαραίτητο να αναπροσαρμοσθεί η συνολική κατεύθυνση της διεθνούς γεωπολιτικής σε κοινή βάση. Αυτό περιλαμβάνει την επέκταση των διεθνών νομικών ρυθμίσεων καθώς και των παγκόσμιων διεθνών οργανισμών. Πρόσφατα, ασκήθηκε κριτική ότι οι μη κρατικοί δρώντες παρεμβαίνουν όλο και συχνότερα στην πολιτική των διεθνών οργανισμών και τους μετατρέπουν σε εργαλεία για τη δική τους, συχνά καπιταλιστική, ατζέντα.
Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι οι μη κρατικοί φορείς δεν υπόκεινται στο διεθνές δίκαιο. Επομένως, δεν μπορούν να λογοδοτήσουν για τις ενέργειές τους, ή μόνο με περιστροφικό τρόπο. Το γεγονός αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την αναδιάρθρωση και τον αναπροσανατολισμό των διεθνών οργανισμών. Ο νέος, πολυπολικός κόσμος χρειάζεται κανόνες και δομές στις οποίες μπορούν να υποταχθούν τόσο οι κρατικοί όσο και οι μη κρατικοί δρώντες, επειδή αισθάνονται ότι αναγνωρίζονται τα συμφέροντά τους.
Erol User
