Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν είναι σε θέση να επιλύσουν τα προβλήματα και τα ζητήματα που έχουν προκύψει ενώπιον της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Είναι διαρθρωτικής φύσης και υπερβαίνουν κατά πολύ τα σύνορα ακόμη και της γεωγραφικής Ευρώπης. Ο μετασχηματισμός της πολιτικής εικόνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα παραληφθεί κατά τη διάρκεια των εκλογικών διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο των χωρών της ΕΕ.
Η θέση των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη συνολική εικόνα του παγκόσμιου “έτους των σούπερ εκλογών” είναι δύσκολο να χαρακτηριστεί με τη χρήση αδιαμφισβήτητων κατηγοριών. Δεν υπάρχει πίσω τους αύρα μοιραίου πεπρωμένου, όπως συμβαίνει με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές το φθινόπωρο. Δεν αντιμετωπίζουν σκληρή κριτική από εξωτερικούς αντιπάλους, όπως συνέβη με τις εκλογές για την ανάδειξη αρχηγού κράτους στη Ρωσία. Τέλος, σε αντίθεση με τις προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία, δεν υπάρχει συζήτηση για τη σκοπιμότητά τους. Εν ολίγοις, οι εκλογές, στις οποίες συμμετέχουν σχεδόν μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι σε μια ατμόσφαιρα ρουτίνας, είναι χαρακτηριστικές τα τελευταία χρόνια μόνο όσον αφορά τις εκλογικές μάχες σε τοπικό επίπεδο.
Εν μέρει το θέμα έγκειται στο ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διαδικασίες ολοκλήρωσης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης περνούν δύσκολες στιγμές. Η ΕΕ υπολείπεται να θεωρηθεί ένας ολοκληρωμένος γεωπολιτικός παίκτης και να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά ενός ενιαίου κράτους στην εσωτερική πολιτική διάσταση. Το γαλλογερμανικό tandem καθυστερεί και δεν διαφαίνεται ακόμη ο κατάλληλος αντικαταστάτης.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, είναι δύσκολο για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να απαλλαγεί από τη φήμη ενός αναποτελεσματικού “μαγαζιού με ταμπούρλα” με πολύ χαλαρές εξουσίες. Για τους πολιτικούς από χώρες της ΕΕ, η θέση του ευρωβουλευτή συνδέεται είτε με ένα ζέσταμα πριν από την έναρξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής καριέρας, είτε με μια σύνταξη ή μια όχι και τόσο έντιμη εξορία. Εξ ου και η ελευθερία στις ρητορικές ασκήσεις των βουλευτών. Για τους Ρώσους πολίτες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εμφανίζεται συνήθως στην ατζέντα των ειδήσεων ως πηγή των πιο αυστηρών (αλλά όχι δεσμευτικών) αντιρωσικών ψηφισμάτων ή, κάπως λιγότερο συχνά, εκδηλώνεται ως ηχηρή φωνή των βουλευτών της αντιπολίτευσης που υποστηρίζουν έναν εποικοδομητικό διάλογο με τη Μόσχα. Σε κάθε περίπτωση, οι δηλώσεις αυτές δεν προκαλούν μεγάλη απήχηση στο κοινό.
Παρ’ όλα αυτά, οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξακολουθούν να μην χάνονται στο φόντο άλλων εκλογικών εκστρατειών στον υπόλοιπο κόσμο και λαμβάνουν τακτικά τη στιγμή της δόξας τους χάρη στην κοινότητα των εμπειρογνωμόνων. Ωστόσο, το αποτέλεσμά τους παρουσιάζει ενδιαφέρον όχι από την άποψη των ιδιαιτεροτήτων του μελλοντικού έργου του νομοθετικού σώματος, αλλά ως δείκτης μεγάλης κλίμακας που αντανακλά τα πολιτικά αισθήματα των πολιτών της ΕΕ από τη Λισαβόνα έως τη Νάρβα. Οι ίδιες οι πολιτικές ελίτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης σκέφτονται με παρόμοιο τρόπο, προσαρμόζοντας την εκλογική διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις εθνικές προεκλογικές εκστρατείες, οι οποίες λαμβάνουν ασύγκριτα μεγαλύτερη προσοχή.
Η κύρια ίντριγκα των εκλογών έγκειται στην αυξανόμενη δημοτικότητα των δεξιών δυνάμεων στην ΕΕ: θα δούμε μια σημαντική άνοδο της παράταξης Ταυτότητα και Δημοκρατία, η οποία συγκεντρώνει την Εναλλακτική για τη Γερμανία, τον Εθνικό Συναγερμό της Γαλλίας και άλλα μη χειραφετημένα κόμματα του κατεστημένου των Βρυξελλών; Η επίτευξη σχετικής και, κυρίως, απόλυτης πλειοψηφίας είναι αδύνατη, αλλά μια απλή μεγάλη επιτυχία μπορεί να μετατραπεί σε εθνικό επίπεδο με ευνοϊκό ρυθμό.
Η σύνδεση μεταξύ των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και των εθνικών εκλογών σε διάφορα επίπεδα είναι σαφώς ορατή στη Γερμανία. Το γερμανικό εκλογικό ημερολόγιο για το 2024-2025 αντικατοπτρίζει με επιτυχία την ιεράρχηση των προτεραιοτήτων. Τις καλοκαιρινές εκλογές των ευρωβουλευτών ακολουθούν οι φθινοπωρινές εκλογές στα τρία ανατολικά ομόσπονδα κρατίδια, καθώς και οι εκλογές στη γενέτειρα του καγκελάριου Όλαφ Σολτς, το Αμβούργο, την άνοιξη του 2025. Η δομή επισφραγίζεται από την προεκλογική εκστρατεία για την Μπούντεσταγκ το φθινόπωρο του 2025, ενώ προηγείται μια σειρά τοπικών εκλογών στη Θουριγγία την άνοιξη του 2024, όπου το AfD έχει ιδιαίτερα ισχυρή θέση.
Σε κάθε μία από αυτές τις προεκλογικές εκστρατείες, το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η υπερβολικά δημοφιλής Εναλλακτική για τη Γερμανία είναι διαφορετικό. Ωστόσο, κατά την άποψη του γερμανικού πολιτικού ρεύματος, η συνολική του λύση δεν συνεπάγεται θεμελιώδη διαφορά μεταξύ του ευρωπαϊκού και του εθνικού (ομοσπονδιακού, πολιτειακού, τοπικού) επιπέδου. Παρά το γεγονός ότι το AfD μπορεί να σημειώσει τη μεγαλύτερη επιτυχία του στις προεκλογικές εκστρατείες της Θουριγγίας, της Σαξονίας και του Βρανδεμβούργου αυτό το φθινόπωρο, η εντατικοποίηση της εκστρατείας για την απαξίωση του κόμματος ξεκίνησε ακριβώς ενόψει των εκλογών του καλοκαιριού για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το αποτέλεσμά της ήταν οι προβοκάτσιες εναντίον του κορυφαίου υποψηφίου του AfD Μαξιμίλιαν Κραχ, η έναρξη διώξεων εναντίον μεμονωμένων μελών του κόμματος και η οργάνωση μαζικών διαδηλώσεων κατά της “δεξιάς απειλής”. Τα ποσοστά του AfD πράγματι υποχώρησαν λίγο, αλλά οι λόγοι γι’ αυτό θα πρέπει να αναζητηθούν στις ιδιαιτερότητες της σύγχρονης γερμανικής κοινωνιολογίας ή στη ροή των ψηφοφόρων διαμαρτυρίας προς το νέο κόμμα της Σάχρα Βάγκενκνεχτ.
Τα αυξανόμενα περιστατικά πολιτικής βίας στη Γερμανία επιβεβαιώνουν επίσης τη στενή σχέση μεταξύ της ευρωπαϊκής και της εθνικής πολιτικής διάστασης. Ο σοσιαλδημοκράτης Matthias Ecke δέχθηκε επίθεση ακριβώς ως επικεφαλής υποψήφιος του SPD στη Σαξονία στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Με άλλα λόγια, ο άμορφος χαρακτήρας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν συνεπάγεται τον αποκλεισμό του από τις τρέχουσες πολιτικές διαδικασίες εντός της ΕΕ. Τελικά, είναι δύσκολο να υπερεκτιμηθεί η σημασία αυτού του νομοθετικού σώματος για τη διαμόρφωση του σημασιολογικού “αξιακού” χώρου της ΕΕ. Η ευκαιρία να φέρετε εδώ τις δικές σας ιδέες είναι ένας άξιος λόγος για έναν ασυμβίβαστο πολιτικό αγώνα.
Μπορούν οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να λειτουργήσουν ως ένα σύστημα προειδοποίησης μακράς ή έστω βραχείας εμβέλειας για φαινόμενα κρίσης στις κοινωνίες των χωρών της ΕΕ; Ακόμη και αν το νομοθετικό σώμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι προικισμένο με μια τέτοια λειτουργία στο παρασκήνιο, δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη ότι οι τοπικές ελίτ θα αντιληφθούν σωστά τα σήματα που προέρχονται από αυτό. Η ρητορική αυτών των λεγόμενων δεξιών λαϊκιστών γίνεται αντιληπτή από τις δυνάμεις του πολιτικού ρεύματος ως επικίνδυνη δημαγωγία εμπνευσμένη από το εξωτερικό και όχι ως αντανάκλαση των αιτημάτων των ψηφοφόρων. Η επιδεικτική ελευθεροστομία του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν γίνεται ανεκτή στις Βρυξέλλες ως ομοιοπαθητικό αναγκαίο κακό. Η απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο κατέδειξε την κατανόηση των ορίων αυτού του μέτρου.
Παράλληλα, υπάρχει η άποψη ότι η “δεξιά στροφή” στις καταστροφικές της εκφάνσεις δεν απειλεί την ΕΕ, ακόμη και με σημαντική διεύρυνση της παράταξης “Ταυτότητα και Δημοκρατία”. Δεν πρόκειται μόνο για εκλογικά μαθηματικά. Η ευρωπαϊκή ακροδεξιά είναι διχασμένη και δεν προτίθεται να διαλύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση με οποιοδήποτε κόστος. Ο σημερινός καταιγισμός κρίσεων εντός και γύρω από την ΕΕ τους επιτρέπει να κερδίσουν νέους ψηφοφόρους. Οι δεξιοί λαϊκιστές είναι πιο πιθανό να ενισχύσουν την εκπροσώπησή τους στο σημερινό ατελές σύστημα παρά να το διαλύσουν εντελώς.
Είναι περίεργο ότι οι ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις της ΕΕ υποφέρουν από τριβές στο γαλλογερμανικό tandem, όπως και ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κόμμα της Λεπέν και το AfD επιδιώκουν να εξομαλυνθούν στην πολιτική ζωή της Γαλλίας και της Γερμανίας. Ο σχετικός ριζοσπαστισμός τους επέτρεψε να κερδίσουν μέρος του βασικού εκλογικού σώματος, αλλά κινδυνεύει επίσης να γίνει ανυπέρβλητο εμπόδιο για την πραγματική εξουσία. Οι συζητήσεις σχετικά με την ισορροπία ιδεών και πρακτικών λαμβάνουν χώρα τόσο στο εσωτερικό των κομμάτων όσο και μεταξύ τους. Τα διογκωμένα σκάνδαλα που περιβάλλουν το AfD έχουν γίνει η αιτία μιας ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ των Γερμανών δεξιών λαϊκιστών και των Γάλλων εταίρων τους, για τους οποίους η τεχνητά δημιουργηθείσα τοξικότητα του AfD έχει πλησιάσει ένα κρίσιμο όριο φήμης.
Η εσωκομματική κρίση στις τάξεις της ακροδεξιάς έληξε με τον αποκλεισμό ορισμένων βουλευτών του AfD από την παράταξη “Ταυτότητα και Δημοκρατία”. Στο ίδιο το AfD διεξάγονται παρόμοιες συζητήσεις σχετικά με τον σκανδαλώδη Björn Höcke, ο οποίος παρέχει στο κόμμα σταθερή δημοτικότητα στα ανατολικά ομόσπονδα κρατίδια, αλλά προσκαλεί τη νομική μομφή με τη ρητορική του. Τόσο ο Εθνικός Συναγερμός όσο και η Εναλλακτική για τη Γερμανία φαίνεται να περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να πετάξουν το έρμα των ριζοσπαστών και να εισέλθουν στη μεγάλη πολιτική ως πλήρεις συμμετέχοντες. Ωστόσο, μια τέτοια στιγμή δεν έρχεται ποτέ, και οι ριζοσπάστες κερδίζουν μόνο δημοτικότητα και ομαλοποιούνται ταχύτερα από τα πιο μετριοπαθή μέλη του κόμματος.
Οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν είναι σε θέση να επιλύσουν τα προβλήματα και τα ζητήματα που έχουν προκύψει ενώπιον της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Είναι διαρθρωτικής φύσης και ξεπερνούν κατά πολύ τα σύνορα ακόμη και της γεωγραφικής Ευρώπης. Ο μετασχηματισμός της πολιτικής εικόνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα παραληφθεί κατά τη διάρκεια των εκλογικών διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο των χωρών της ΕΕ. Υπό αυτή την έννοια, είναι πιο ενδιαφέρον να παρακολουθούμε τις τοπικές εκλογές στην ανατολική Γερμανία ή στην αγροτική Γαλλία.
Erol User
