Η συμμετοχή στα δύο συλλαλητήρια για το Μακεδονικό ήταν μαζική και σίγουρα όχι «κατώτερη των προσδοκιών», όπως υποστήριξε η κυβέρνηση. Έδωσαν το «παρών» εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, μετριοπαθείς, πατριώτες, γνήσια ανησυχούντες, αλλά και ακραίοι, εθνικιστές, δήθεν αντισυστημικοί και καιροσκόποι. Ήταν σε κάθε περίπτωση μία ακομμάτιστη, γεμάτη πάθος σύναξη ανθρώπων με πολύ διαφορετική ιδεολογική ταυτότητα και ποικιλία κινήτρων. Ήταν λοιπόν μια εκδήλωση ενότητας ενός κόσμου που έχει περάσει πολλά; Ήταν. Αλλά για τι είδους ενότητα μιλάμε;
Υπάρχει η ενότητα που φέρνει κοντά ανθρώπους διαφορετικούς για την προάσπιση ενός κοινού σκοπού, την αγάπη τους για ένα ιδανικό. Και υπάρχει και η ενότητα εκείνη που επικαλούνται τόσο ο εθνικισμός όσο και ο λαϊκισμός. Ο πρώτος ενώνει εναντίον ενός «εχθρού». Ο δεύτερος ισχυρίζεται ότι μιλάει ενώπιον του ενωμένου λαού, που έχει πάντα δίκιο, απέναντι στις ελίτ συμφερόντων, που θέλουν το κακό του. Τα συλλαλητήρια είχαν χρώμα απ’ όλα τα παραπάνω. Ήταν ένα μίγμα εθνικής, ταυτοτικής διεκδίκησης, αμφισβήτησης της κυβέρνησης ή του συστήματος, αλλά και ανιστόρητων, ανεδαφικών συνθημάτων και αιτημάτων, που έχουν πέραση.
Αν και για ένα θέμα πολύ διαφορετικό από εκείνο του μνημονίου, θύμισαν σε πολλά σημεία τις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων του 2011. Θα έχει λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε όχι μόνο εάν και πόσο θα επηρεάσουν τη διαπραγμάτευση με την πΓΔΜ, αλλά τι θα σημάνουν για τις πολιτικές εξελίξεις, πώς θα σταθούν απέναντί τους κυβέρνηση, κόμματα αντιπολίτευσης και όσοι έχουν βλέψεις για νέους φορείς.
