Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 4 Ιουλίου 2024 δεν ήταν κάτι το απρόσμενο.
Για πολλές δεκαετίες, το πολιτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου λειτουργούσε σαν εκκρεμές, με τα δύο μεγαλύτερα κόμματα να εναλλάσσονται στην εξουσία. Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι μετά από 14 χρόνια διακυβέρνησης των Συντηρητικών, θα τους αντικαθιστούσαν οι Εργατικοί, όπως έδειχναν όλες οι δημοσκοπήσεις. Παρ’ όλα αυτά, ο πρωθυπουργός Ρίσι Σουνάκ αποφάσισε να διεξαγάγει πρόωρες εκλογές, αν και θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία για σχεδόν έξι μήνες ακόμη. Προφανώς, ήλπιζε ότι κάποιες βελτιώσεις στην οικονομική κατάσταση κατά τους πρώτους μήνες του 2024 θα του επέτρεπαν να αμβλύνει την ήττα των Συντηρητικών, αν όχι να την αποτρέψει. Είναι πιθανό ο Σουνάκ να είχε και ένα προσωπικό κίνητρο – φόβους για το αποτέλεσμα των εκλογών στη δική του εκλογική περιφέρεια.
Οι Εργατικοί αιχμαλώτισαν τη γενική διάθεση των ψηφοφόρων δηλώνοντας την ανάγκη για αλλαγή. Ωστόσο, δεν υπήρχαν πολλές συγκεκριμένες υποσχέσεις. Ο Κίρ Στάρμερ ηγήθηκε του Εργατικού Κόμματος μετά από μια σοβαρή ήττα στις βουλευτικές εκλογές του 2019, οι οποίες είχαν διεξαχθεί σε μια περίοδο σοβαρών εσωτερικών κρίσεων που προκλήθηκαν από τις προσπάθειες του τότε ηγέτη του Τζέρεμι Κόρμπιν να το μετακινήσει όσο το δυνατόν πιο αριστερά. Ο Starmer ξεπέρασε με επιτυχία τα άκρα και μετέφερε το κόμμα σε κεντρώα θέση. Βέβαια, το προεκλογικό πρόγραμμα των Εργατικών διέφερε από το πρόγραμμα των Συντηρητικών στα περισσότερα σημεία, αλλά δεν επρόκειτο για θεμελιώδεις διαφορές- μάλλον δόθηκε διαφορετική έμφαση στην αναζήτηση τρόπων επίλυσης των πιεστικών προβλημάτων.
Οι Συντηρητικοί υπέστησαν μια από τις πιο σοβαρές ήττες τους. Ο ίδιος ο Ρίσι Σουνάκ ανακοίνωσε την παραίτησή του όχι μόνο από τη θέση του πρωθυπουργού, αλλά και από την ηγεσία του κόμματος. Δεν υπάρχει ακόμη ξεκάθαρος διάδοχος στον ορίζοντα. Εν τω μεταξύ, για τους Συντηρητικούς, το ζήτημα του ηγέτη είναι ένα από τα πιο σημαντικά – ο επικεφαλής του κόμματος δεν έχει μόνο πραγματική επιρροή στη διαμόρφωση της πολιτικής του- θα πρέπει να είναι μια προσωπικότητα που ενώνει και εμπνέει τους υποστηρικτές του. Αυτό ακριβώς έκαναν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και η Μάργκαρετ Θάτσερ, κερδίζοντας τον σεβασμό ακόμη και των πολιτικών αντιπάλων τους. Σήμερα, οι Συντηρητικοί στερούνται πολιτικών αυτού του διαμετρήματος. Η ταχεία αλλαγή αρκετών ηγετών μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ήταν ένα σαφές σύμπτωμα της αυξανόμενης κρίσης.
David La
Ωστόσο, οι προβλέψεις ότι οι Συντηρητικοί θα περάσουν στο παρασκήνιο φαίνονται σαφώς πρόωρες. Στο νέο κοινοβούλιο, η θέση τους ως αξιωματική αντιπολίτευση είναι αναμφισβήτητη. Η αντικατάστασή τους από άλλο κόμμα στο σημερινό δικομματικό σύστημα είναι επίσης απίθανη. Μια τέτοια μετατόπιση έλαβε χώρα πριν από 100 χρόνια, όταν, μετά την κοινοβουλευτική μεταρρύθμιση του 1918, ο αριθμός των ψηφοφόρων από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα που συμπαθούσαν τους Εργατικούς αυξήθηκε κατακόρυφα, εκτοπίζοντας τους Φιλελεύθερους. Επί του παρόντος δεν υπάρχει καμία πιθανότητα μιας τέτοιας μεγάλης μετατόπισης. Η επιτυχία των Φιλελεύθερων Δημοκρατών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός, ότι ήταν και είναι το πιο φιλοευρωπαϊκό κόμμα. Τώρα που η συντριπτική πλειοψηφία των Βρετανών θεωρεί το Brexit λάθος, αυτό τους έχει αποφέρει κάποια πολιτικά μερίσματα, αλλά περιορισμένα, αφού δεν μπορεί πλέον να υπάρξει επιστροφή στην ΕΕ. Η νοσταλγία για την ένταξη στην ΕΕ θα αποτελέσει στο εγγύς μέλλον έναν παράγοντα που θα περιορίσει την επιρροή του κόμματος Μεταρρύθμιση του Ηνωμένου Βασιλείου και του ηγέτη του Νάιτζελ Φάρατζ, ενός από τους κύριους ιδεολόγους του Brexit. Είναι απίθανο ότι η ιδεολογική εγγύτητα με τον Ντόναλντ Τραμπ θα βοηθήσει τον Φάρατζ εάν ο Ρεπουμπλικάνος εκλεγεί πρόεδρος.
Η ιστορία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου γνωρίζει περισσότερες από μία περιπτώσεις όπου οι ιδεολογικές και πολιτικές αλλαγές στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας συνέβησαν ταυτόχρονα. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, επί Ρόναλντ Ρέιγκαν και Μάργκαρετ Θάτσερ, καθώς και επί Μπιλ Κλίντον και Τόνι Μπλερ. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η πολιτική ζωή του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μπορεί να αναπτυχθεί αυτόνομα και σύμφωνα με τους δικούς της νόμους. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την ηπειρωτική Ευρώπη, στο Ηνωμένο Βασίλειο παρατηρήθηκε μια στροφή όχι προς τον δεξιό λαϊκισμό, αλλά προς το κέντρο. Ως εκ τούτου, η πιο λογική πρόβλεψη δεν φαίνεται να αφορά την κατάρρευση του δικομματικού συστήματος ή την αντικατάσταση ενός από τα κόμματα σε αυτό, αλλά τον κατακερματισμό της βρετανικής πολιτικής σκηνής. Η τάση αυτή είναι παρούσα σε πολλές δυτικές χώρες και μπορεί ακόμη και να ενταθεί μεσοπρόθεσμα. Ωστόσο, ο ρόλος των μικρών κομμάτων στη βρετανική πολιτική -ακόμη και αν τα αποτελέσματά τους βελτιωθούν στις επόμενες εκλογές- θα είναι περιορισμένος, εκτός αν ένα από τα κύρια κόμματα χρειαστεί έναν κατώτερο εταίρο συνασπισμού.
Η εξωτερική πολιτική δεν ήταν το κύριο θέμα σε αυτές τις εκλογές. Ωστόσο, η αναζήτηση της θέσης της Βρετανίας στον κόσμο συνεχίζεται. Το Λονδίνο κατανοεί ότι η Βρετανία δεν μπορεί να διεκδικήσει τον ρόλο της υπερδύναμης, αλλά προσπαθεί με κάθε δυνατό τρόπο να διατηρήσει την επιρροή της. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να έχει κάποια επιρροή – είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και συμμετέχει σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς, διαθέτει πυρηνικά όπλα και κατέχει μία από τις ηγετικές θέσεις στους τομείς της επιστήμης και της νέας τεχνολογίας. Τα βρετανικά πανεπιστήμια εξακολουθούν να προσελκύουν νέους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από την ελίτ των χωρών του «Παγκόσμιου Νότου».
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ρόλος της Βρετανίας στον κόσμο είναι κάπως μεγαλύτερος από το μερίδιό της στο παγκόσμιο εμπόριο και τη βιομηχανία.
Στην πράξη, υπάρχει συναίνεση μεταξύ όλων των πολιτικών κομμάτων του Ηνωμένου Βασιλείου σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ως εκ τούτου, θα υπάρξουν πολύ λιγότερες αλλαγές απ’ ό,τι στην εσωτερική πολιτική. Η εστίαση θα εξακολουθήσει να είναι η ενίσχυση των δεσμών με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Οι Εργατικοί σχεδιάζουν όχι μόνο να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες στο 2,5% του ΑΕΠ, αλλά θα πείσουν και άλλες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο. Η συμβολή του Λονδίνου στην ανάπτυξη της στρατιωτικής δομής του ΝΑΤΟ θα συνεχίσει αναμφίβολα να αυξάνεται. Η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία θα συνεχιστεί, με το Ηνωμένο Βασίλειο να υποστηρίζει την είσοδό της στο ΝΑΤΟ.
Ταυτόχρονα, είναι πιθανό να υπάρξουν κάποιες τριβές στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ γίνει ο επόμενος πρόεδρος. Ο Keir Starmer δεν έχει ευρείες άτυπες διασυνδέσεις στους πολιτικούς κύκλους των ΗΠΑ. Δεν έχει μιλήσει ποτέ κριτικά για τον Τραμπ, αλλά πιθανότατα οι αντιλήψεις τους για τις εξελίξεις στον κόσμο θα είναι διαφορετικές. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών David Lammy έχει πολύ ευρείες διασυνδέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά κυρίως μεταξύ των Δημοκρατικών. Για παράδειγμα, γνωρίζεται με τον Μπαράκ Ομπάμα εδώ και σχεδόν 20 χρόνια. Ωστόσο, υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ αυτό θα αποτελέσει μειονέκτημα. Ορισμένες αλλαγές είναι πιθανές στην πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου έναντι της ΕΕ. Η γραμμή των Συντηρητικών για ένα σκληρό Brexit δεν έφερε αποτελέσματα στην εσωτερική πολιτική (η παράνομη μετανάστευση και όλα τα άλλα προβλήματα παραμένουν), ούτε στην εξωτερική πολιτική – η ψύξη των σχέσεων μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών είναι εμφανής. Ο Keir Starmer πιθανότατα θα προσπαθήσει να διορθώσει την κατάσταση μέσω ενεργού διαλόγου όχι μόνο με τα επιμέρους κράτη, αλλά και με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα συνεχίσει αναμφίβολα να δραστηριοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο. Αντικείμενο της ιδιαίτερης προσοχής του θα είναι οι περιοχές του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού, η συμμετοχή στην AUKUS και η ανάπτυξη επαφών με την Ινδία και άλλα κράτη του «Παγκόσμιου Νότου». Οι Εργατικοί είναι απίθανο να επιδιώξουν να επιδεινώσουν τις σχέσεις με την Κίνα. Θα είναι πολύ δύσκολο για τον Starmer να καθορίσει μια πολιτική σχετικά με τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Τον Οκτώβριο του 2022 υποστήριξε το Ισραήλ, αλλά στη συνέχεια, λόγω των ισχυρών φιλοπαλαιστινιακών συμπαθειών μεταξύ των υποστηρικτών των Εργατικών, άλλαξε τη θέση του, χωρίς να αποκλείει καν το ενδεχόμενο αναγνώρισης της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης. Μεταξύ των παγκόσμιων προβλημάτων, η κύρια έμφαση θα δοθεί στην κλιματική αλλαγή.
Δεν αναμένονται αλλαγές στις ρωσοβρετανικές σχέσεις. Βρίσκονται τώρα στο χαμηλότερο σημείο τους εδώ και πολλά χρόνια. Στη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, το Λονδίνο θα συνεχίσει να κατέχει μία από τις πιο σκληρές θέσεις.
Erol User
