Του Νίκου Αθηναίου
Οι πιο αιματηρές μάχες από την κατάπαυση του πυρός το 1994 διεξάγονται τις ημέρες αυτές μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για την αυτοαποκαλούμενη Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μιας περιοχή εντός του Αζερμπαϊτζάν, όπου ζουν περίπου 150.000 άνθρωποι, οι πιο πολλοί από τους οποίους είναι Αρμένιοι Χριστιανοί. Οι κάτοικοι του Αζερμπαϊτζάν είναι κυρίως Μουσουλμάνοι Σιίτες με αρκετούς Τουρκογενείς.
Η Αρμενία φιλοξενεί στο έδαφός της ρωσική βάση και ισχυρή δύναμη Ρώσων στρατιωτών που ανέρχεται περίπου σε 5000 άτομα. Η Τουρκία και το Ιράν είναι μεν το μέρος του Αζερμπαϊτζάν. Χθες, ο Τούρκος Πρόεδρος κ. Ερντογκάν έκανε πολύ θερμές δηλώσεις υπέρ του Μπακού – σε περίπτωση γενικότερης ανάφλεξης μεταξύ των δύο πρώην Δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν – σε σημείο που να εγείρει το ενδεχόμενο να παρασύρει το ΝΑΤΟ σε ένα πόλεμο με τη Ρωσία αν αυτή επιλέξει να παρέμβει υπέρ της Αρμενίας.
Η Ρωσία, όμως, έχει καλές σχέσεις και με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν σε μια προσπάθεια να κρατάει τις ισορροπίες. Οι ΗΠΑ από την πλευρά τους διατηρούν και αυτές καλές σχέσεις και με Αρμενία και με Αζερμπαϊτζάν, αλλά έχουν μεγαλύτερα οικονομικά συμφέροντα στο Αζερμπαϊτζάν. Δύσκολα, όμως, θα παρενέβαιναν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ στρατιωτικά.
Η διαμάχη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν αναζωπυρώθηκε το 1988 όταν είχε αρχίσει να καταρρέει η πρώην Σοβιετική Ένωση και οι Αρμένιοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που τους είχε εντάξει η Σοβιετική Ένωση στο Αζερμπαϊτζάν από το 1923, θέλησαν να ενταχθούν στην ομόθρησκη Αρμενία. Η διαμάχη αυτή κατέληξε σε ανοικτό πόλεμο από το 1991-1994, μετά από την πτώση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Σήμερα η Ρωσία και το Ιράν, που θεωρητικά είναι γεωπολιτικοί αντίπαλοι, έχουν έρθουν κοντά λόγω Συρίας, και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η κρίση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα τους φέρει κοντύτερα. Και οι δύο επιδιώκουν να αναβαθμίσουν τις σχέσεις τους και με τις τρεις χώρες του Νοτίου Καυκάσου, Αζερμπαϊτζάν, Αρμενία και Γεωργία για οικονομικούς λόγους, μέσω των τομέων ενέργειας και εξοπλισμών. Πολλοί Αζέροι ζουν στο βορειοδυτικό Ιράν του οποίου μάλιστα ο Ανώτατος θρησκευτικός του ηγέτης Αλί Καμενέι είναι Αζέριος. Ιράν και Αζερμπαϊτζάν δεν έχουν ακόμα ιδιαίτερα θερμές σχέσεις επειδή το πρώτο είναι πιο θρησκευτική χώρα σε σχέση με το δεύτερο που θεωρείται κοσμική.
Στις 14 Μαρτίου ο υπουργός Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν κ. Έλμας Μαμαντιάροφ προχώρησε σε μια ιστορική ενέργεια υπογράφοντας για τη χώρα του Μνημόνιο Συναντίληψης για συνεργασία με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης [SCO]. Ο Οργανισμός αυτός ιδρύθηκε το 2001 και περιλαμβάνει τη Ρωσία, Κίνα, το Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, και Ουζμπεκιστάν, ενώ Ινδία και Πακιστάν έχουν πει ότι θα γίνουν μέλη τέλος του χρόνου. Η πράξη αυτή θεωρείται ότι είναι η αντίδραση του Αζερμπαϊτζάν έναντι της Δύσης και συγκεκριμένα του Οργανισμού Ασφαλείας και Συνεργασίας στην Ευρώπη [ΟΑΣΕ], που εδρεύει στη Βιέννη, επειδή την πιέζει για το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την άρνησή της να πάρει ανοικτά το μέρος της έναντι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν πιστεύει ότι μπ0ρεί να βρει λύση στη Διάσκεψη της Τασκένδης που θα γίνει από 23-24 Ιουνίου, με τη βοήθεια των δύο μεγάλων δυνάμεων Ρωσίας και Κίνας οι οποίες ούτως ή αλλιώς διατηρούν καλές σχέσεις και μεταξύ τους και με το Ιράν, και θα ήθελαν να διευρύνουν πολυμερείς συνεργασίες στο Νότιο Καύκασο και στην περιοχή γενικότερα.
Από την πλευρά της η Αρμενία στηρίζεται σήμερα στη Ρωσία για την ασφάλειά της. Τον περασμένο Ιούνιο, η Ρωσία έδωσε δάνειο 200 εκατομμύρια δολάρια στην Αρμενία για να αγοράσει όπλα από τη Ρωσία, και στη συνέχεια έδωσε στον Τύπο λεπτομέρειες για τα όπλα αυτά, προκαλώντας την έκρηξη του Αζερμπαϊτζάν.
Με άλλα λόγια η Ρωσία έχει κάθε συμφέρον να εκμεταλλευτεί προς ίδιον όφελος τη διαμάχη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν ώστε να μπορέσει τελικά να ελέγξει και τις δύο. Εκμεταλλεύεται επίσης τη φοβία της Αρμενίας έναντι της Τουρκίας, καθώς οποιαδήποτε κρίση Ρωσίας-Τουρκίας φέρνει κοντύτερα Ρωσία-Αρμενία. Υπάρχει επίσης αβυσσαλέα διαφορά μεταξύ Τουρκίας – Αρμενίας λόγω του θέματος της Αρμενικής Γενοκτονίας από τους Τούρκους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σε μια προσπάθεια να διευρύνει το ρόλο διαπραγματευτή και συμφιλιωτή μεταξύ, των δύο χωρών, ο Ρώσος Πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ μεταβαίνει στην Αρμενική πρωτεύουσα Ερεβάν, αύριο Πέμπτη, 7 Απριλίου, και την ίδια ημέρα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών κ. Σεργκέι Λαβρόφ θα βρίσκεται στο Μπακού.
