Παιχνίδι εντυπώσεων για δήθεν αλλαγές στο όνομα «Μακεδονία» και απόσυρση των αγαλμάτων.
Επιφυλακτική η ελληνική πλευρά απέναντι στις τελευταίες «αντι-σωβινιστικές» εξαγγελίες της νέας Κυβέρνησης, που μένουν στη μέση και συνήθως διαψεύδονται
Δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα στις σχέσεις Ελλάδος και FYROM, γιατί οι Σκοπιανοί τηw νέας Κυβέρνησης δεν είναι μεν φανατικοί εθνικιστές «Μακεδόνες», όπως το καθεστώς Γκρουέφκσι αλλά διαρρέουν κορώνες προσέγγισης με την Ελλάδα αλλά παραμένουν μετέωροι και διστακτικοί . Η Αθήνα θα συναινέσει στην ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ αρκεί να εγκαταλείψει τον αλυτρωτισμό και να συμβιβαστεί στο θέμα του ονόματος διαμηνύει το υπουργείο εξωτερικών και ενώ στην Αθήνα θα βρίσκεται την Τετάρτη ο νέος υπουργός εξωτερικών της ΠΓΔΜ Νικολά Ντιμιτρόφ ο οποίος θα έχει συνάντηση με τον Έλληνα ομόλογό του Νίκο Κοτζιά.
Ο Σκοπιανός διπλωμάτης ο οποίος έχει διατελέσει επικεφαλής της χώρας του στις διαβουλεύσεις που γίνονται για την επίλυση της ονομασίας υπό τον ΟΗΕ, επιχείρησε να φανεί διαλλακτικός προς τις Βρυξέλλες και τους Αμερικάνους. Δήλωσε στους Financial Times ότι εξετάζει το ενδεχόμενο αλλαγής της ονομασίας της για να ξεπεράσει τις αντιρρήσεις της Ελλάδας ως προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο σύντομα διέψευσε ότι τα Σκόπια εξετάζουν σοβαρά το θέμα της αλλαγής της ονομασίας(όρο απαραίτητο για να ενταχθεί η χώρα στο ΝΑΤΟ),και πρόσθεσε ότι θα απαιτηθεί διακομματική συναίνεση, Δημοψήφισμα και αλλαγή του Συντάγματος. Οροι δύσκολοι, μακρόσυρτοι και ίσως προσχηματικοί. Όπως διέψευσε την αρχική δήλωση του νέου Πρωθυπουργού ότι γέμισε η χώρα με εθνικιστικά αγάλματα και μνημεία αλλά – εξήγησε την επομένη – ότι θα κοστίσει περισσότερο η απόσυρσή τους από την παραμονή τους σε πλατείες και άλλους δημόσιους χώρους
Μη αποδεκτό το FYROM. Ονομασία και αγάλματα
Με άλλα λόγια ότι καταρχήν δέχεται να χρησιμοποιείται το FΥROM και όχι το “Μακεδονία” που είναι η συνταγματική της ονομασία ως το όνομα που θα γίνεται αποδεκτό στις συνόδους του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο οι διεθνείς αποφάσεις μιλούν από μόνες τους και είναι σαφείς.
Η σύνοδος κορυφής του Σικάγου επιβεβαίωσε τις αποφάσεις της Συνόδου του Βουκουρεστίου και των μεταγενέστερων συνόδων κορυφής του Στρασβούργου (2009) και της Λισσαβόνας (2010) σύμφωνα με τις οποίες οι Σύμμαχοι έχουν ομόφωνα συμφωνήσει ότι η ΠΓΔΜ θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ευθύς ως εξευρεθεί αμοιβαίως αποδεκτή λύση στο θέμα της ονομασίας στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Και βεβαίως το FYROM αποτέλεσε μια προσωρινή λύση.
Ο ίδιος ο γραμματέας του ΝΑΤΟ έχει τοποθετηθεί επανειλημμένα επ αυτού.
Το διπλωματικό σκηνικό όμως έχει πλέον αλλάξει στα Βαλκάνια που ίσως δρομολογήσουν αλλαγές.
Η πρόσφατη πολιτική κοινότητα στα Σκόπια, τα έκτροπα που σημειώθηκαν στο κοινοβούλιο, οι δυσκολίες δημιουργίας κυβέρνησης εξαιτίας των αλβανικών κομμάτων θορύβησαν τη διεθνή κοινότητα. Το Ελληνικό υπουργείο εξωτερικών φαίνεται να δέχεται πιέσεις από τον Αμερικανό πρέσβη να υποχωρήσει προκειμένου η ΠΓΔΜ να λάβει πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ και να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αλλά και η Άγκελα Μέρκελ φαίνεται να ενδιαφέρεται προσωπικά για τα Σκόπια και για την ένταξη του στα ΝΑΤΟ. Άλλωστε έχει κάνει στο παρελθόν και την περίφημη δήλωση ότι η εκκρεμότητα Ελλάδας-ΠΓΔΜ για την ονομασία αποτελεί “βάρος”. Μάλιστα την αποκάλεσε “Μακεδονία” και ενώ η Γερμανία δεν είναι από τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ που την έχουν αναγνωρίσει με τη συνταγματική της ονομασία.
Ελληνικές διπλωματικές πηγές εξέφρασαν συγκρατημένη αισιοδοξία για τη στάση που τηρεί έως τώρα η νέα κυβέρνηση στα Σκόπια. Επισήμαναν πως λίγες ημέρες πριν την τοποθέτηση Ντιμιτρόφ ο νέος πρωθυπουργός, Ζόραν Ζάεφ, είχε χαρακτηρίσει προβοκατόρικο λάθος την πολιτική των κυβερνήσεων Γκρουέφσκι να στήνονται στην ΠΓΔΜ ανδριάντες αρχαίων προσώπων και να δίνονται τα ονόματά τους σε δρόμους και αεροδρόμια.
Οι ίδιοι διπλωματικοί κύκλοι διευκρίνισαν πως κατά τη συνάντηση Κοτζιά – Ντιμιτρόφ δεν συζητηθεί τόσο άμεσα το ζήτημα της ονομασίας – για το οποίο υπάρχουν άλλωστε ειδικοί διαπραγματευτές – όμως στο τραπέζι αναμένεται να βρεθεί μία συνολικότερη φόρμουλα βελτίωσης των διμερών σχέσεων, που θα συμβάλει και στη διευθέτηση της ονομασίας.
Oι δύο υπουργοί θα συζητήσουν, μεταξύ άλλων, την υιοθέτηση νέων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, σε συνέχεια του προγράμματος που τέθηκε σε εφαρμογή πριν περίπου δύο χρόνια.
Πρόβλημα με πολυετή ιστορία
Η Ελλάδα «πάγωσε» τη διαδικασία ένταξης της ΠΓΔΜ στο NATO το 2008, κατά τη σύνοδο της Συμμαχίας στο Βουκουρέστι, όταν οι εταίροι ανακοίνωσαν ομόφωνα πως δεν πρόκειται να δεχθούν τα Σκόπια στις τάξεις τους προτού συμφωνηθεί μία αμοιβαία αποδεκτή λύση για το θέμα της ονομασίας.
Την ίδια στιγμή όμως, όπως αναφέρουν οι FT, οι υποψίες για παρεμβάσεις της Ρωσίας στα Βαλκάνια έχουν τονώσει τη βούληση της Δύσης να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητες της Συμμαχίας στην περιοχή. Το Μαυροβούνιο έγινε επισήμως το 29ο μέλος του NATO πριν λίγες μέρες, στις 5 Ιουνίου, στον απόηχο καταγγελιών για πραξικόπημα που στηριζόταν από τη Μόσχα.
«Η είσοδος της [ΠΓΔΜ] στο NATO μπορεί να επιδράσει ηρεμιστικά στην περιοχή», είπε ο κ. Ντιμιτρόφ. Σημειώνεται πως επίλυση του ζητήματος της ονομασίας μπορεί να ενισχύσει και την ευρωπαϊκή προοπτική των Σκοπίων.
Ούτε ο κ. Ντιμιτρόφ ούτε οι ελληνικές πηγές έδωσαν κάποιο χρονοδιάγραμμα για την πορεία της διαπραγμάτευσης σχετικά με την ονομασία.
Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΚΩΝ. ΦΙΛΗ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
«Φαντάζει ζήτημα χρόνου να τεθεί επί τάπητος η είσοδος της ΠΓΔΜ στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο ως προϋπόθεση σταθεροποίησης της κατάστασης στο εσωτερικό. Αποτελεί, εξάλλου, και διακαή πόθο του αλβανικού πληθυσμού, που πλέον έχει μεγαλύτερο ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Η νέα κυβέρνηση της γείτονος δείχνει μεν πρόθυμη να διακόψει την πολιτική της «αρχαιοποίησης», αλλά δύσκολα θα εμφανιστεί στις διαπραγματεύσεις πιο διαλλακτική, τόσο γιατί η ονομασία αποτελεί ζήτημα που υπερβαίνει τις διαφορές, τουλάχιστον μεταξύ των σλαβομακεδονικών κομμάτων, όσο και επειδή της ασκείται ήδη πίεση από τους εθνικιστικούς κύκλους, που την κατηγορούν για ενδοτισμό έναντι της Ελλάδας. Πάντως, η επιλογή ενός προσώπου που θεωρείται ειδικών αποστολών στη θέση του υπουργού Εξωτερικών συνηγορεί στην κατεύθυνση της προώθησης «αποτελεσματικών» λύσεων.
Η Αθήνα, παρότι στήριξε τα Σκόπια σε δύσκολες στιγμές (ενδεικτικά πέρυσι δεν συναίνεσε στην επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων), ενώ προώθησε και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ευρισκόμενη ακόμη και κατηγορούμενη για έμμεση υποστήριξη του προηγούμενου καθεστώτος, δεν μπορεί να ελπίζει σε κάτι περισσότερο από τη βελτίωση του κλίματος υπό τη νέα κυβέρνηση. Αν και επί του παρόντος η συζήτηση βρίσκεται σε θεωρητικό επίπεδο, εφόσον επανέλθει, η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί σε δυσχερή θέση. Από τη μία, δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί από τη θέση του Βουκουρεστίου (2008) περί μη ένταξης με προσωρινή ονομασία – μάλλον δεν θα προκύψει και η αναγκαία στήριξη/πλειοψηφία στο εσωτερικό/κοινοβούλιο –, από την άλλη, θα δυσκολευθεί να επιβάλει μια σύνθετη ονομασία erga omnes, με αρκετά πρακτικά προβλήματα να αναδύονται.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Το βιβλίο του «Πρόσφυγες, Ευρώπη, Ανασφάλεια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
