Η επέκταση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) προς το Rimland είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς από τον Ψυχρό Πόλεμο, η αμερικανική στρατηγική εξωτερικής πολιτικής έναντι του Heartland ήταν η εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στο Rimland και η προώθηση της εμφάνισης πιστών καθεστώτων εκεί. Μια τέτοια πολιτική εντάσσεται στο σχέδιο «ανακόντα», το οποίο συνεπάγεται τον έλεγχο και τον στραγγαλισμό της επικράτειας της Χάρτλαντ. Αντίστοιχα, η ένταξη των χωρών του Rimland στο SCO είναι ο σχηματισμός μιας ζώνης φιλικών κρατών.
Στις 4 Ιουλίου 2023, η 23η Σύνοδος Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά υπό την προεδρία του Ινδού πρωθυπουργού Narendra Modi. Το κύριο θέμα αυτής της συνόδου κορυφής ήταν η επίσημη είσοδος του Ιράν στην SCO, καθώς και η υπογραφή από τη Δημοκρατία της Λευκορωσίας ενός μνημονίου δέσμευσης για ένταξη στον Οργανισμό, το οποίο ουσιαστικά ξεκίνησε τη διαδικασία για την ένταξη του στην SCO στο εγγύς μέλλον. Ταυτόχρονα, το 2022, υπογράφηκαν μνημόνια για τη χορήγηση του καθεστώτος των εταίρων του διαλόγου SCO σε τρεις αραβικές χώρες — την Αραβική Δημοκρατία της Αιγύπτου, το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και το κράτος του Κατάρ. Σε πέντε ακόμη χώρες χορηγήθηκε αυτό το καθεστώς μετά τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής της Σαμαρκάνδης, μεταξύ των οποίων το Βασίλειο του Μπαχρέιν, η Δημοκρατία των Μαλδίβων, το κράτος του Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Μιανμάρ. Τι μαρτυρεί μια τέτοια επέκταση και ποια θέση ελπίζει να αποκτήσει η SCO στο σύστημα της αναδυόμενης πολυπολικής παγκόσμιας τάξης;
Νέα περιγράμματα της συμμαχίας
Αναλύοντας τα νέα σύνορα της SCO, ακούει κανείς άθελά του την ιδέα ότι ταιριάζουν όλο και περισσότερο στον γεωπολιτικό χάρτη του κόσμου που εννοιολογεί ο Άγγλος επιστήμονας Halford Mackinder, όπως περιγράφεται στα έργα του The Geographical Pivot of History (1904) Democratic Ideals and Reality. (1919). Τα σημερινά περιγράμματα της συμμαχίας καλύπτουν πλήρως την επικράτεια της λεγόμενης Χάρτλαντ, η οποία ελέγχει τις λεκάνες απορροής ποταμών του Αρκτικού Ωκεανού, καθώς και την Κασπία Θάλασσα και τον ιστορικό εμπορικό διάδρομο του Μεταξιού. Ωστόσο, η ανακοινωθείσα επέκταση της SCO φτάνει στα σύνορα της «Εσωτερικής Ημισελήνου» – μιας περιοχής ικανής να ελέγχει τους κορυφαίους θαλάσσιους δρόμους, συμπεριλαμβανομένης της Διώρυγας του Σουέζ και της Νέας Διώρυγας του Σουέζ, που συνδέουν την Ερυθρά και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Με άλλα λόγια, διαμορφώνονται τα περιγράμματα μιας νέας μακροπεριφέρειας στον χώρο της SCO, με διεθνείς διαδρόμους «Βορράς-Νότου» και «Ανατολής-Δύσης», καθώς και βασικές υδάτινες αρτηρίες.
Η σημασία μιας τέτοιας επέκτασης από την άποψη της κλασικής γεωπολιτικής συνδέεται με το συνδυασμό της δύναμης των χερσαίων και θαλάσσιων δυνάμεων. τον έλεγχο ξηράς και θάλασσας. Είναι ο Mackinder που κατέχει τη διάσημη φόρμουλα της γεωπολιτικής, η οποία αποτέλεσε τη βάση για πολλές μεταγενέστερες έννοιες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Henry Kissinger και του Zbigniew Brzezinski: « Όποιος κυβερνά τη Χάρτλαντ διοικεί το Νησί του Κόσμου ». Ωστόσο, αν ο Mackinder μάλλον ανέλυσε την ισορροπία της Heartland και της Outer Crescent στον γεωπολιτικό χάρτη του κόσμου, τότε ο ακόλουθος του, ο Αμερικανός επιστήμονας Nicholas Spykman, εξήγαγε μια ενημερωμένη γεωπολιτική φόρμουλα, τονίζοντας την ιδιαίτερη σημασία των χωρών της Εσωτερικής Ημισελήνου. , που αναφέρεται στην ιδέα του ως Rimland: «Όποιος ελέγχει το Rimland κυβερνά την Ευρασία, αυτός που κυβερνά την Ευρασία ελέγχει τα πεπρωμένα του κόσμου». Η επέκταση της SCO προς το Rimland είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς από τον Ψυχρό Πόλεμο, η αμερικανική στρατηγική εξωτερικής πολιτικής έναντι του Heartland ήταν η εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στο Rimland και η προώθηση της εμφάνισης πιστών καθεστώτων εκεί. Μια τέτοια πολιτική εντάσσεται στο σχέδιο «ανακόντα», το οποίο συνεπάγεται τον έλεγχο και τον στραγγαλισμό της επικράτειας της Χάρτλαντ. Αντίστοιχα, η ένταξη των χωρών του Rimland στη SCO είναι ο σχηματισμός μιας ζώνης φιλικών κρατών.
Φυσικά, οι κλασικές έννοιες της γεωπολιτικής μπορούν να αντιμετωπιστούν διαφορετικά: ορισμένοι ερευνητές διεθνούς πολιτικής τις θεωρούν ξεπερασμένες. Ωστόσο, η ιστορία του 20ου και των αρχών του 21ου αιώνα αποδεικνύει ότι η Ευρασία εξακολουθεί να είναι το κέντρο των παγκόσμιων πολιτικών διεργασιών και ότι ο γεωπολιτικός χάρτης του κόσμου εξαρτάται από την ευθυγράμμιση των δυνάμεων στην ήπειρο.
Ο δρόμος για μια ασφαλή SCO.
Αυτό ακριβώς είναι το κύριο θέμα της προηγούμενης συνόδου κορυφής. Παρά το γεγονός ότι η σύνοδος κορυφής του Νέου Δελχί έθιξε οικονομικά ζητήματα περισσότερο από τις προηγούμενες, τα θέματα ασφάλειας παραμένουν προτεραιότητα για τις χώρες μέλη του Οργανισμού. Αυτό αποδεικνύεται από τη Διακήρυξη του Νέου Δελχί που υπογράφηκε στο τέλος της συνόδου κορυφής.
Όπως και στην προηγούμενη Διακήρυξη της Σαμαρκάνδης, τα θέματα ασφάλειας συνοψίζονται σε πέντε βασικές πτυχές:
• Κοινή καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του αυτονομισμού, του εξτρεμισμού και της διακίνησης ναρκωτικών. αποτροπή εξωτερικής παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών με το πρόσχημα της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας και του εξτρεμισμού·
• Διατήρηση του διαστήματος απαλλαγμένο από όπλα κάθε είδους και αποκλειστικά ειρηνική χρήση του διαστήματος.
• Απαγόρευση ανάπτυξης, παραγωγής και αποθήκευσης βακτηριολογικών (βιολογικών) και τοξικών όπλων και η καταστροφή τους ως ένας από τους πυλώνες της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ασφάλειας.
• Απαγόρευση της ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και χρήσης χημικών όπλων και της καταστροφής τους ως αποτελεσματικού εργαλείου στον τομέα του αφοπλισμού και της μη διάδοσης.
• Διευθέτηση της κατάστασης στο Αφγανιστάν ως έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για τη διατήρηση και την ενίσχυση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην SCO.
• Ψηφιακή ασφάλεια και ίσα δικαιώματα για όλες τις χώρες να ρυθμίζουν το Διαδίκτυο, το κυριαρχικό δικαίωμα των κρατών να το διαχειρίζονται στο εθνικό τους τμήμα.
Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα σημεία της Διακήρυξης για θέματα ασφάλειας επικαλύπτουν τις αποφάσεις της περσινής συνόδου κορυφής, το 2023 έχουν μια νέα «πληρότητα». Τους τελευταίους δέκα μήνες, τα περισσότερα από τα μέλη της SCO αντιμετώπισαν εσωτερικές προκλήσεις που επηρεάζουν τη συνολική σταθερότητα στην περιοχή. Για παράδειγμα, ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ, στην ομιλία του στο περιθώριο της συνόδου κορυφής, ανέφερε τις προσπάθειες οργάνωσης «έγχρωμων επαναστάσεων» ως μεταξύ των απειλών για την περιφερειακή ασφάλεια. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η Κίνα αντιμετώπισε τεχνικές «έγχρωμης επανάστασης» τον Νοέμβριο του 2022, όταν ξέσπασε μεγάλη απεργία σε εργοστάσιο στο Zhengzhou, που συνδέεται με την αμερικανική εταιρεία Apple, που προκλήθηκε από καθυστερήσεις στους μισθούς. Πολύ γρήγορα, τα κοινωνικοοικονομικά συνθήματα μετατράπηκαν σε πολιτικά, απαιτώντας την παραίτηση του Xi Jinping, ο οποίος επανεξελέγη τον Οκτώβριο του 2022 για τρίτη θητεία.
Ο οικονομικός φορέας της SCO
Το οικονομικό πρόγραμμα της SCO στην υπογεγραμμένη Διακήρυξη τονίζει τη δέσμευση για σταδιακή αύξηση του μεριδίου των εθνικών νομισμάτων στους αμοιβαίους διακανονισμούς. Μια παρόμοια πολιτική αποδολαριοποίησης είναι επίσης χαρακτηριστική των BRICS, που περιλαμβάνει τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα μεταξύ των χωρών της SCO. Τα κύρια αποτελέσματά του καταδεικνύουν αύξηση του μεριδίου του ρωσικού νομίσματος στις εξαγωγικές συναλλαγές με τις χώρες της SCO — από το 2023, περισσότερο από το 40% των συναλλαγών πραγματοποιούνται σε ρούβλια. Το μερίδιο των ρωσικών εξωτερικών συναλλαγών σε δολάρια και ευρώ μειώθηκε από 90% σε 48% το 2022.
Στην τελευταία σύνοδο κορυφής εξετάστηκε επίσης η ανάγκη συγκρότησης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που θα εκπροσωπούνται από την Αναπτυξιακή Τράπεζα και το Ταμείο Ανάπτυξης SCO. Παρά το γεγονός ότι αυτή η πρωτοβουλία δεν είναι νέα (ανακοινώθηκε για πρώτη φορά από την Κίνα και τη Ρωσία πριν από περισσότερα από 10 χρόνια), η απαίτηση για τη δημιουργία των δικών τους χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων εντός του Οργανισμού έχει σήμερα αποκτήσει διαφορετικό νόημα. Έτσι, στο πλαίσιο της τελευταίας συνόδου κορυφής, τα μέλη της SCO σημείωσαν την απουσία μεγάλων έργων που υλοποιούνται υπό την αιγίδα του Οργανισμού. Φυσικά, τέτοιες δηλώσεις στην πραγματικότητα προμηνύουν τον μετασχηματισμό της συμμαχίας και μια απομάκρυνση από τα αρχικά καθήκοντα της διασφάλισης της ασφάλειας στην περιοχή. Ωστόσο, η ευθυγράμμιση των έργων της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, της πρωτοβουλίας Belt and Road και της SCO, που ανακοινώθηκε το 2022, καταδεικνύει την πρόθεση ανάπτυξης της οικονομικής τροχιάς του Οργανισμού.
Ταυτόχρονα, η ανακοινωθείσα Στρατηγική Οικονομικής Ανάπτυξης του SCO για την περίοδο έως το 2030 έχει αποδειχθεί εμπόδιο για τα μέλη του Οργανισμού. Αυτό το έγγραφο δεν υπογράφηκε από την Ινδία. Παρά την απουσία δημόσιων δηλώσεων, ο πιθανός λόγος είναι η ενίσχυση της θέσης της Κίνας στο SCO και η ενεργή προώθηση των κινεζικών πρωτοβουλιών. Το πιο οξύ θέμα θα μπορούσε να είναι το θέμα της προώθησης του οικονομικού διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road. Ας μην ξεχνάμε την κλιμάκωση της σύγκρουσης στα σινο-ινδικά σύνορα το 2020.
Σημαίνει αυτό ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις αποσταθεροποιούν την SCO ή απειλούν να προκαλέσουν την κατάρρευσή της;
Φυσικά, το SCO, όπως και κάθε άλλος οργανισμός, έχει εσωτερικές αντιφάσεις, γιατί ενώνει υπό την αιγίδα του χώρες που έχουν ιστορικές διεκδικήσεις μεταξύ τους. Ούτε μπορεί κανείς να υπολογίζει στο γεγονός ότι οι εσωτερικές αντιφάσεις μπορούν να εξαλειφθούν με το ζόρι, αφού δεν υπάρχει χώρα ηγέτης στη SCO και δεν υπάρχει άκαμπτο κάθετο σχήμα. Μάλλον, μπορούμε να μιλήσουμε για τις χώρες που αποτελούν τον πυρήνα του Οργανισμού.
Ταυτόχρονα, κατά την ανάλυση της τρέχουσας σύνθεσης της συμμαχίας και της εξαγγελθείσας επέκτασης, μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει την SCO ως μια οργάνωση-ομπρέλα, υπό την αιγίδα της οποίας οι χώρες ενώνονται για να εκπροσωπήσουν συμφέροντα σε αυτούς τους τομείς και σε επίπεδο όπου η κοινή δραστηριότητα είναι μεγαλύτερη και πιο αποτελεσματική.
Η εξαγγελθείσα επέκταση του SCO είναι απόδειξη της πολιτικής αλληλεγγύης των μελλοντικών μελών της συμμαχίας σχετικά με την αναθεώρηση των παγκόσμιων «κανόνων του παιχνιδιού» και τη διαμόρφωση μιας δίκαιης, πολυπολικής παγκόσμιας τάξης. Ωστόσο, υπάρχει ένα ενδιαφέρον σημείο που έγινε αντιληπτό μετά την ανακοινωθείσα απόφαση της Σαουδικής Αραβίας — αρχίζουν να εντάσσονται όχι μόνο τα μη δυτικά κέντρα εξουσίας, αλλά και όσοι δεν είναι ικανοποιημένοι με το καθεστώς τους στον δυτικό συνασπισμό ή επιδιώκουν να το αναθεωρήσουν. Με άλλα λόγια, η επέκταση του SCO και των BRICS προς παράγοντες όπως η Σαουδική Αραβία εν μέσω της τρέχουσας αναταραχής καταδεικνύει την πολιτική διάσπαση μεταξύ των δυτικών χωρών και την επιθυμία ορισμένων παικτών να επανεξετάσουν το καθεστώς τους ή να διαφοροποιήσουν τα πολιτικά τους πλεονεκτήματα. Μεταξύ άλλων, η αύξηση των διακανονισμών σε εθνικά νομίσματα εντάσσεται στην πρόταση που εξέφρασε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο πλαίσιο της 6ης Συνόδου Κορυφής της Διάσκεψης για την Αλληλεπίδραση και τη Διάσκεψη για την αλληλεπίδραση και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στην Ασία (CICA) στις 13 Οκτωβρίου 2022 για αναθεώρηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Δηλαδή, σχεδιάζεται μια κλασική αναδιάρθρωση της αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας τάξης, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο μετασχηματισμό ή αντικατάσταση διεθνών θεσμών, αλλά και αλλαγή στα χρηματοπιστωτικά κέντρα. Υπό αυτή την έννοια, η SCO, η οποία συγκεντρώνει το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 15% του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου, μπορεί να συμβάλει στην αποδυνάμωση του δολαρίου στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική αγορά. Ας μην ξεχνάμε ότι η αρχιτεκτονική κάθε νέας παγκόσμιας τάξης διαμορφώνεται σε μια περίοδο αναταράξεων, αφού εκτός από τη μάχη στο πεδίο της μάχης, τα μέρη συμφωνούν και στους κανόνες του νέου κόσμου. Για παράδειγμα, τα περιγράμματα του συστήματος διεθνών σχέσεων Γιάλτα-Πότσνταμ άρχισαν να διαμορφώνονται το 1944, με τη Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, η οποία έθεσε τα θεμέλια της οικονομικής τάξης. Οι συνεχιζόμενες διαδικασίες επέκτασης του SCO και των BRICS στο πλαίσιο της κρίσης του ΟΗΕ και των G7 διαμορφώνουν την αρχιτεκτονική της νέας παγκόσμιας τάξης.
Επιπλέον, η επέκταση προς τις χώρες της Δυτικής Συμμαχίας καταδεικνύει το παράδειγμα του νέου κόσμου — η βάση της αλληλεπίδρασης θα είναι το αμοιβαία επωφελές εμπόριο και η δέσμευση στις αρχές ενός πολυπολικού κόσμου.
Erol User
