Τα διεκδικούμενα, μέσω της δικαστικής οδού, αναδρομικά μετατρέπονται σε μια ωρολογιακή βόμβα για τα δημόσια οικονομικά και εισέρχονται στο τερέν της πολιτικής “εκμετάλλευσης”, τα φορολογικά έσοδα “φρενάρουν“, η παροχολογία εντείνεται και μαζί της “ξεχειλώνουν” οι δαπάνες. Την ίδια στιγμή οι κρατικές επενδύσεις έχουν υποστεί τεράστια καθίζηση, η στάση πληρωμών προς ιδιώτες συνεχίζεται και οι δείκτες της πραγματικής οικονομίας αποδεικνύουν ότι η ανάκαμψη καθίσταται όλο και πιο ασταθής.
Ο λόγος για το πολλαπλό σήμα κινδύνου που εκπέμπει η ελληνική οικονομία λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας και του παρατεταμένου προεκλογικού κύκλου. Μιας αβεβαιότητας που, επιπλέον, έχει ήδη παγώσει κάθε σκέψη για ιδιωτικές επενδύσεις, δυσχεραίνει τις ιδιωτικοποιήσεις, διατηρεί την αναταραχή στις αγορές ομολόγων, αλλά και την ανασφάλεια για το παρόν και για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.
Το εν λόγω σήμα κινδύνου εκπέμπεται –με όλο και πιο έντονο τόνο– και από οικονομικούς και πολιτικούς κύκλους εντός και εκτός συνόρων. Ακόμα και στελέχη των “θεσμών” τα οποία είναι ιδιαίτερα προσεκτικά στις τοποθετήσεις τους, όπως ο Πιερ Μοσκοβισί, δεν κρύβουν πλέον την ανησυχία τους.
Ο επίτροπος “φωτογράφισε” την προηγούμενη εβδομάδα ως Νο 1 κίνδυνο τις τράπεζες, διαπίστωση με την οποία συμφώνησε λίγες ώρες αργότερα και υψηλόβαθμη πηγή του ΥΠΟΙΚ. Άλλωστε, το ίδιο συναίσθημα εκπέμπεται και από την αγορά, με τις τραπεζικές μετοχές την Πέμπτη να καταρρέουν, καθώς η κυβερνητική στάση τροφοδοτεί τις “υποψίες” για μια νέα χρονοκαθυστέρηση στα σχέδια στήριξης των τραπεζών.
Κορυφή του παγόβουνου
“Μέσα από τις δηλώσεις των προηγούμενων ημερών δεν έχει φανεί πλήρως ούτε το πρόβλημα ούτε το μέγεθος του κινδύνου“, αναφέρουν στο “Κεφάλαιο” κοινοτικές πηγές. Εξηγούν ότι επιχειρείται οι τόνοι να παραμείνουν χαμηλοί λόγω του εκλογικού κύκλου στον οποίο έχει εισέλθει και η ίδια η Ευρώπη, αλλά και των άλλων εστιών κινδύνου που μαίνονται, όπως είναι το Brexit και το ιταλικό ζήτημα.
Ωστόσο, εξηγούν, τόσο το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα, όπως διαμορφώνεται τις τελευταίες ημέρες, όσο και η στάση της κυβέρνησης όχι μόνο ενισχύουν τα υφιστάμενα μέτωπα, αλλά δημιουργούν και νέες πηγές κινδύνου:
– Τράπεζες. Τα σχέδια στήριξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, πλέον, κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι το πότε θα οριστικοποιηθούν και θα ενεργοποιηθούν. Στον ν. Κατσέλη οι ψίθυροι για νέα παράταση πέραν του Φεβρουαρίου εντείνονται, ενώ οι “θεσμοί”, που ετοιμάζουν “βαλίτσες” για την Αθήνα, αναμένεται να πιέσουν ασφυκτικά ώστε να μην αναβληθεί η οριστικοποίηση του σχεδίου του ΤΧΣ για τα “κόκκινα” δάνεια. Και τούτο κατανοώντας τις συνέπειες που έχει μια τέτοια απόφαση αργότερα μέσα στον χρόνο…
– Αναδρομικά. Τεράστιο δημοσιονομικό ζήτημα μπορεί να προκαλέσει το θέμα των αναδρομικών σε συνταξιούχους και δημοσίους υπαλλήλους μέσα από τις δικαστικές διεκδικήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη. Εκφράζονται φόβοι από διαπραγματευτικές πηγές για την πολιτική εκμετάλλευση του ζητήματος και τις επιπτώσεις που θα έχει στα κρατικά ταμεία όχι μόνο φέτος, αλλά και τα επόμενα χρόνια, δεδομένης της θέσης κύκλων του ΥΠΟΙΚ για πληρωμή με δόσεις.
– Κατώτατος. Ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος είναι αυτός των αποφάσεων περί της αύξησης του κατώτατου μισθού. Συνδέεται με το (ορατό) ενδεχόμενο να αποφασιστεί υπό το βάρος των προεκλογικών πιέσεων μια μεγάλη αύξησή του, πέραν των αντοχών της οικονομίας. Ο λόγος για μια αύξηση που εκτιμάται από πηγές των εργοδοτών, αλλά και των “θεσμών”, ότι θα προκαλέσει διαδοχικές επιπτώσεις: όχι μόνο στην αγορά εργασίας με αναστροφή της τάσης μείωσης της ανεργίας, αλλά και στη γενικότερη πορεία της οικονομίας και του Προϋπολογισμού.
– Δαπάνες. Η μέχρι στιγμής πρακτική της κυβέρνησης δείχνει ότι οι πιέσεις για παροχολογία εντείνονται γραμμικά. Ήδη τα “κρούσματα” εκδηλώνονται επισήμως μέσα από εξαγγελίες για προσλήψεις και άλλα επιδόματα/διευκολύνσεις. Η πορεία συγκράτησης των δαπανών αλλάζει (τα τελευταία στοιχεία για την εκτέλεση του Προϋπολογισμού τον Δεκέμβριο δείχνουν ότι οι δαπάνες του τακτικού Προϋπολογισμού ανήλθαν σε 7,340 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 686 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου). Οι φόβοι που εκφράζονται είναι ότι η τάση αυτή θα ενταθεί μέσα στο 2019…
– Έσοδα. Αλλά και στο πεδίο των εσόδων κατεγράφη υστέρηση. Παράλληλα, τα τελευταία στοιχεία της ΑΑΔΕ δείχνουν ότι το ποσοστό εισπραξιμότητας μειώνεται. Και τούτο συνδέεται όχι μόνο με την εισπρακτική εξάντληση μεγάλου κομματιού της αγοράς και της κοινωνίας, αλλά και με την προσδοκία –που συνεχίζει να καλλιεργείται από το ίδιο το οικονομικό επιτελείο– για διαδοχικά κύματα ρυθμίσεων οφειλών που έρχονται άμεσα αλλά και το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Τα στοιχεία για το ποσοστό φορολογικής συμμόρφωσης δείχνουν ότι τον Νοέμβριο ήταν εμφανής η καθίζηση σε όλους σχεδόν τους δείκτες. Στο ποσοστό εμπρόθεσμων πληρωμών ΦΠΑ η τάση υποχωρεί από το 86,09% τον Σεπτέμβριο στο 81,06% τον Νοέμβριο. Ανάλογα υποχωρεί το ποσοστό εμπρόθεσμων πληρωμών Φόρου Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων, από το 70,25% τον Οκτώβριο στο 68,23% τον Νοέμβριο. Το συνολικό ποσοστό εμπρόθεσμων πληρωμών φόρου από το 82,20% υποχώρησε στο 77,27%…
– ΠΔΕ. Στο επενδυτικό πεδίο, η κυβέρνηση αδυνατεί να δαπανήσει έστω και το “κουτσουρεμένο” Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Καλύπτει, μάλιστα, την αδυναμία της με “παρκάρισμα” κονδυλίων σε αναπτυξιακά ταμεία που θα τροφοδοτήσουν την περίφημη Αναπτυξιακή Τράπεζα (που έχει είναι ακόμη στα χαρτιά). Τα στοιχεία δείχνουν ότι για έργα συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. διατέθηκαν τελικά το 2018 μόνο 3,59 δισ. ευρώ, έναντι 5,75 δισ. ευρώ αρχικού στόχου στο Μεσοπρόθεσμο και 4,15 δισ. ευρώ προηγούμενης πρόβλεψης στον Προϋπολογισμό του 2019. Ένα μεγάλο μέρος της εν λόγω υποεκτέλεσης καλύφθηκε με αύξηση του αμιγώς εθνικού ΠΔΕ από το 1 δισ. σε 2,63 δισ ευρώ. Μία άλλη εστία κινδύνου που προκαλεί αυτή η επενδυτική απραξία είναι η δημοσιονομική. Καθώς οι αιτήσεις για δαπάνες έργων ΕΣΠΑ που έγιναν στις Βρυξέλλες το 2018 ήταν πιο χαμηλές από ό,τι αναμενόταν, αλλά και από τις επιδόσεις άλλων ετών (4,62 δισ. ευρώ δαπανήθηκαν το 2017), αντίστοιχα χαμηλότερα είναι και τα έσοδα από την Ε.Ε. που μπορεί να περιμένει η κυβέρνηση τους επόμενους μήνες (πρώτα γίνονται οι αιτήσεις στις Βρυξέλλες με βάση δαπάνες της ελληνικής πλευράς και, έπειτα από έλεγχο, φτάνουν τα κοινοτικά κονδύλια). Τούτα, όμως, τα έσοδα είχαν υπολογιστεί στον “προγραμματισμό” του Προϋπολογισμού για το 2018 και για το 2019…
– Αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Στα σκαριά παραμένουν και οι υπόλοιπες “θετικές” πρωτοβουλίες της κυβέρνησης οι οποίες έπρεπε να γίνουν το 2018 (ή και παλαιότερα), όπως είναι οι παρεμβάσεις στο ΓΕΜΗ, στο εταιρικό δίκαιο, για τη θεσμική θωράκιση της αγοράς. Ο λόγος για νομοσχέδια που μεταφέρθηκαν για φέτος και γίνονται μέρος των προεκλογικών εξαγγελιών του 2019. Συνοδεύονται από μια καταιγίδα επιδοτήσεων, η οποία επίσης έχει προαναγγελθεί, αλλά ακόμη δεν έχει προκηρυχθεί…
– Μέτωπα Ενισχυμένης Εποπτείας. Καθυστερούν, όμως, και οι μεταρρυθμίσεις της μετα-προγραμματικής εποπτείας. Ο λόγος για τις τομές οι οποίες θα έπρεπε να έχουν γίνει πράξη την εντός τρίτου Μνημονίου εποχή. Αυτό, όμως, δεν κατέστη ποτέ εφικτό από την κυβέρνηση… Πλέον ανήκουν στα 16 προαπαιτούμενα για τα οποία δόθηκε προθεσμία μέχρι το τέλος του 2018 και (όπως έγραφε το “Κ” της προηγούμενης εβδομάδος) βρίσκονται είτε στο “κόκκινο” είτε επιχειρείται στο παρά ένα να ολοκληρωθούν. Περιλαμβάνουν από τις ιδιωτικοποιήσεις και τις παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας, τις τομές στο Δημόσιο, στη Δικαιοσύνη, στη συγκράτηση των δαπανών υγείας και τις εφαρμοστικές διατάξεις για την απλοποίηση της ίδρυσης των επιχειρήσεων έως την αποπληρωμή των κρατικών οφειλών προς ιδιώτες. Η τελευταία, μάλιστα, δέσμευση της κυβέρνησης έχει ειδική σημασία για τους δανειστές, καθώς θεωρείται αναγκαία για να ανασάνει η αγορά. Ο μηδενισμός τους ήταν μια δέσμευση του 2017 που… ουδέποτε έγινε πράξη. Ακόμα περίπου 2,5 δισ. ευρώ δεν έχουν πληρωθεί και η κυβέρνηση επιχειρεί να χαμηλώσει “λογιστικά” το ποσό, αφαιρώντας τις συναλλαγές που βρίσκονται σε δικαστική διένεξη ή έχουν άλλα προβλήματα. Οι δανειστές έχουν διαθέσει τα αναγκαία κονδύλια μέσα από τις δόσεις του ESM, δόσεις που έφτασαν στην Ελλάδα με πολύ αυστηρά δημοσιονομικά “ανταλλάγματα”….
– Οικονομικοί δείκτες. Αλλά και τα σημάδια στην πραγματική οικονομία δεν έχουν εκλείψει. Ο πρόδρομος δείκτης οικονομικής συγκυρίας τον Δεκέμβριο, έναν μήνα διανομής μερισμάτων σε… όλους, υποχώρησε, έστω και οριακά. Αυτό που έχει ειδική σημασία στον εν λόγω δείκτη είναι ότι δεν μπορεί να… ανακάμψει. Από τις 105,3 μονάδες τον Ιούλιο υποχώρησε στις 105,2 τον Αύγουστο, στις 101,3 τον Σεπτέμβριο και στις 101,0 τον Οκτώβριο. Η αναιμική του άνοδος στις 101,8 μονάδες τον Νοέμβριο, μετά τη συμφωνία για την 1η αξιολόγηση, ανατράπηκε και πάλι, με επίδοση στις 101,6 μονάδες τον Δεκέμβριο. Αναλυτές αποδίδουν ειδική σημασία σε αυτόν τον δείκτη του ΙΟΒΕ, καθώς καθρεφτίζει τη δυναμική της οικονομίας το 2019, η οποία προς το παρόν είναι περιορισμένη…
Μαζεύουν μέτωπα στο και… πέντε
Πλέον επιχειρείται από το “στενό” οικονομικό επιτελείο μια κίνηση επιτάχυνσης της διαδικασίας “προσαρμογής” και κάλυψης του χαμένου χρόνου εν όψει της καθόδου των δανειστών στην Αθήνα και του πρώτου πολιτικού ραντεβού (στις 31 Ιανουαρίου στο τερέν του EWG). Τα πραγματικά χρονικά περιθώρια τελειώνουν μέσα στον Φεβρουάριο. Στο τέλος του μήνα ανακοινώνονται οι εκθέσεις του ΔΝΤ και της Κομισιόν, τις οποίες παρακολουθούν πάρα πολύ στενά οι αγορές και οι επενδυτές.
Η τελική προθεσμία λήγει στις 13 Μαρτίου, που συνεδριάζει το Eurogroup. Αλλά αν η απόφαση ενεργοποίησης των παρεμβάσεων στο χρέος καταλήξει να είναι πολιτική, τότε, εξηγούν αρμόδιες πηγές, ήδη η ζημιά που θα έχει γίνει στην “εικόνα” της χώρας θα είναι μεγάλη.
Νάρκη αβεβαιότητας σε αποκρατικοποιήσεις και επενδύσεις
Σε νάρκη που υπονομεύει αποκρατικοποιήσεις, επενδύσεις, ακόμα και την εξυγίανσηπροβληματικών κρατικών εταιρειών, μετατρέπεται για την αγορά το κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας, με τις επιχειρήσεις να θεωρούν ως το μεγαλύτερο ρίσκο για την οικονομία το ότι η χώρα εισέρχεται άτυπα σε μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, χωρίς καν να υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία για τις εθνικές εκλογές. Στο κλίμα αυτό, μια σειρά από αποκρατικοποιήσεις βρίσκονται κυριολεκτικά στον αέρα, την ίδια στιγμή που σημαντικές επενδύσεις είναι αντιμέτωπες με προεκλογικού τύπου προσκόμματα και εμπόδια.
Άλλωστε, σε μια χώρα που θεωρείται ο ορισμός του κρατισμού και η οικονομική δραστηριότητα περνά από το κράτος, η προοπτική της παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου μετατρέπεται σε απειλή που επικρέμαται πάνω από την αγορά και υπονομεύει τις προοπτικές, επιδεινώνοντας το κλίμα στην αγορά. Η εξίσωση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη εάν προσθέσει κανείς και την όλο και πιο ξεκάθαρη στρατηγική της κυβέρνησης να μεταθέσει για την επόμενη κυβερνητική θητεία συγκεκριμένες “καυτές πατάτες” τόσο στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων όσο στο μέτωπο των κρατικών προβληματικών εταιρειών.
“Κινδυνεύουμε να χαθεί η χρονιά από την εκκίνηση εάν δεν υπάρξει ξεκαθάρισμα του τοπίου, αυτή είναι η περίοδος που κλείνουν παραγγελίες, γίνονται συμφωνίες, καθορίζονται τα μπάτζετ”, αναφέρει στο “Κ” επιχειρηματίας από τον κλάδο της βαριάς βιομηχανίας.
Αποκρατικοποιήσεις
Στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων, σε διαρκή καθυστέρηση βρίσκονται οι ενεργειακές αποκρατικοποιήσεις, με προεξάρχουσα την πώληση των λιγνιτών της ΔΕΗ αλλά και την πώληση του πλειοψηφικού πακέτου των ΕΛΠΕ και της ΔΕΠΑ. Οι επενδυτές αναμένουν να ξεκαθαρίσει το τοπίο, την ίδια στιγμή που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο πολιτικά να διαχειριστεί η κυβέρνηση πωλήσεις εταιρειών ή παγίων για τις οποίες στο παρελθόν είχε υπεραμυνθεί υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα τους. Οι συγκεκριμένες αποκρατικοποιήσεις σέρνονται, συμπαρασύροντας σε τέλμα συνολικά τις ενεργειακές αγορές.
Εξαιρετικά κρίσιμη είναι η περίοδος για τη μεγάλη επένδυση, ύψους άνω των 6 δισ.ευρώ, για το Ελληνικό. Ένα από τα κύρια προαπαιτούμενα είναι ο διαγωνισμός για την παραχώρηση άδειας καζίνο. Οι ξένοι επενδυτές περιμένουν την προκήρυξη του διαγωνισμού, η οποία αναμένεται μέσα στις επόμενες ημέρες. Ζητούμενο, ωστόσο, είναι ο χρόνος της ολοκλήρωσής του, καθώς απομένουν 100 ημέρες μέχρι τον Μάιο, μήνας που για ορισμένους μπορεί να κρύβει πολιτικές εξελίξεις.
Ήδη πίσω πηγαίνει, ελέω προεκλογικής αβεβαιότητας, ο σχεδιασμός και για τα περιφερειακά λιμάνια, καθώς σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν τοπικές αντιδράσεις απέναντι στις παραχωρήσεις. Με δεδομένο ότι υπάρχει ρητός ορίζοντας για τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, οι εξελίξεις τρενάρουν.
Επενδύσεις – εξυγίανση
Οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές επηρεάζουν επίσης σημαντικές επενδύσεις, που προϋποθέτουν περιβαλλοντικές μελέτες και εγκρίσεις από τις περιφέρειες. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν οι έρευνες υδρογονανθράκων που θα πρέπει να ξεκινήσουν εντός του 2019 – αρχές 2020, καθώς και άλλα ενεργειακά projects, όπως αιολικά πάρκα. Στην πρώτη θέση, πάντως, των επενδυτικών πλάνων που υφίστανται τη βάσανο των τοπικών αντιδράσεων, με το βλέμμα στραμμένο στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές βρίσκεται, το master plan των επενδύσεων του ΟΛΠ, καθώς ο Δήμος Πειραιά έχει σηκώσει μπλόκο στα σχέδια για τη δημιουργία εμπορικού κέντρου και έως 4 ξενοδοχείων.
Λαϊκισμός και προεκλογικές πολιτικές σκοπιμότητες, ωστόσο, ακουμπούν και τις εταιρείες που ελέγχονται από το Δημόσιο και χρειάζονται αποφάσεις με πολιτικό κόστος για να ορθοποδήσουν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ΔΕΗ, η οποία έκλεισε το 9μηνο με ζημίες, ενώ η διοίκησή της ζητεί αυξήσεις στα τιμολόγια εν όψει του κινδύνου να “κοκκινίσει” ο ισολογισμός της και το 2019 και να ακυρωθούν τα πλάνα της για έκδοση νέου διεθνούς ομολόγου. Ωστόσο, η άρνηση του ΥΠΕΝ στο αίτημα της ΔΕΗ δεν εξέπληξε κανέναν.
Ακόμα πιο δύσκολα είναι τα πράγματα για την πολύπαθη Λάρκο, η οποία βρίσκεται σε πολιτικο-συνδικαλιστική ομηρία και συνεχίζει να είναι μηχανή παραγωγής ζημιών, αφού τα υπέρογκα λειτουργικά της κόστη δεν καλύπτονται από τις τρέχουσες τιμές του σιδηρονικελίου. Η μοναδική λύση της εκκαθάρισης εν λειτουργία και της πώλησης σε ιδιώτη επενδυτή σκοντάφτει στις συνδικαλιστικές αντιδράσεις και σίγουρα δεν μπορεί να προχωρήσει.
