Mηχανισμό για δευτερεύουσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας δημιουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί έναν μηχανισμό για δευτερεύουσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ωστόσο, η χρήση ενός τέτοιου μέσου είναι απίθανο να προστατεύσει τις εταιρείες
της ΕΕ από δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο της ευρωατλαντικής αλληλεγγύης εν μέσω της αντίθεσης της Ρωσίας, το ζήτημα της οικονομικής κυριαρχίας της ΕΕ στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, προφανώς, θα βυθιστεί στη λήθη.

Ο Κανονισμός 2022/1905 του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εγκρίθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2022 ως μέρος της όγδοης δέσμης κυρώσεων, σηματοδότησε ένα νέο στάδιο στην πολιτική κυρώσεων της ΕΕ. Το άρθρο 1 του εγγράφου διευρύνει τον αριθμό των κριτηρίων βάσει των οποίων μπορούν να εφαρμοστούν οι κυρώσεις αποκλεισμού της ΕΕ όσον αφορά την κατάσταση στην Ουκρανία. Τώρα, περιλαμβάνουν φυσικά και νομικά πρόσωπα που συμβάλλουν στην παράκαμψη των καθεστώτων κυρώσεων κατά
της Ρωσίας στο πλαίσιο του ουκρανικού πακέτου. Ο νέος νομικός μηχανισμός υποδηλώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθετεί δευτερεύουσες κυρώσεις παρόμοιες με αυτές που
χρησιμοποιούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και πολύ καιρό.

Η ουσία των δευτερογενών κυρώσεων είναι ότι εφαρμόζονται οικονομικοί περιορισμοί για αλληλεπίδραση με μπλοκαρισμένα άτομα. Δηλαδή, οι όποιες οικονομικές συναλλαγές με αυτούς που είναι ήδη στη λίστα είναι γεμάτες με το να περιλαμβάνονται στην ίδια λίστα. Ο νέος κανόνας δεν διευκρινίζει ποιος εμπλέκεται. Αυτό δίνει λόγους να πιστεύουμε ότι μπορεί να εφαρμοστεί εξωεδαφικά, δηλαδή εκτός ΕΕ και εναντίον προσώπων από τρίτες χώρες.

Δεν υπάρχει έννοια της εξωεδαφικότητας ή των δευτερογενών κυρώσεων στον ίδιο τον Κανονισμό 2022/1905. Αυστηρά μιλώντας, τα προϋπάρχοντα κριτήρια καταχώρισης μπορούν επίσης να ισχύουν εξωεδαφικά από προεπιλογή. Για παράδειγμα, ακόμη και
πριν από την απελευθέρωση του όγδοου πακέτου, όσοι διαπιστώθηκε ότι «συμβάλλουν στην αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας ή επωφελούνται από την αλληλεπίδραση με τις ρωσικές
αρχές» θα μπορούσαν να υπόκεινται σε κυρώσεις. Ο κανονισμός δεν εξηγεί ότι τα άτομα αυτά πρέπει απαραίτητα να είναι Ρώσοι ή Ουκρανοί. Θεωρητικά, θα μπορούσαν να είναι οποιοσδήποτε. Ωστόσο, το παλιό σύνολο κριτηρίων εξακολουθούσε να συνδέεται
με τις ρωσικές αρχές ή την κατάσταση στην Ουκρανία. Το νέο κριτήριο διευρύνει τον κύκλο των προσώπων που ενδέχεται να πέσουν θύματα κυρώσεων. Ωστόσο, η έννοια της παράκαμψης δεν ορίζεται επακριβώς. Δηλαδή, μπορεί να γίνει κατανοητό ως
συναλλαγή με ένα άτομο που είναι ήδη στη λίστα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ξένοι αντισυμβαλλόμενοι από χώρες που δεν έχουν προσχωρήσει στις κυρώσεις της ΕΕ (χώρες που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο των μη φιλικών προς τη Ρωσία κρατών, σύμφωνα με την εντολή της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας αρ. 430-r της 05.03 .2022) κίνδυνος αποκλεισμού.

Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η πρακτική χρησιμοποιείται εδώ και καιρό από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι επιχειρήσεις από χώρες φιλικές προς τη Ρωσία φοβούνται γενικά από την απειλή δευτερογενών κυρώσεων. Η πρόσφατη απειλή του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να εφαρμόσει κυρώσεις αποκλεισμού για αλληλεπίδραση με το ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir, το οποίο ανέφερε έναν μακροχρόνιο κανονισμό σύμφωνα με εκτελεστικό διάταγμα του Προέδρου ΗΠΑ υπ’ αριθμόν 14024, οδήγησε σε μαζική αναστολή της συνεργασίας με τη Ρωσία σύστημα πληρωμών από ορισμένες τράπεζες σε φιλικές χώρες. Η εμφάνιση ενός νομικού μηχανισμού για δευτερεύουσες κυρώσεις εντός της ΕΕ θα προσθέσει μόνο ανησυχίες στις επιχειρήσεις. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί. Ωστόσο, είναι προφανές ότι οι Βρυξέλλες, όταν πρόκειται για τη Ρωσία, θα συγκεντρώνουν στα χέρια της πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την τιμωρία όσων παρακάμπτουν τις κυρώσεις.

Ένα άλλο νέο χαρακτηριστικό του όγδοου πακέτου που μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή δευτερογενών κυρώσεων, είναι ο περιορισμός στη θαλάσσια μεταφορά ρωσικού πετρελαίου εάν η τιμή της σύμβασης για την αγορά του υπερβαίνει το λεγόμενο «ανώτατο όριο τιμών» της ΕΕ. Σύμφωνα με τον Κανονισμό 2022/1904 του Συμβουλίου, σε περίπτωση που τέτοιο πετρέλαιο μεταφέρεται με πλοίο από τρίτη χώρα, θα απαγορεύεται στο μέλλον η παροχή τεχνικών, οικονομικών, ασφαλιστικών και άλλων υπηρεσιών σε αυτό το πλοίο. Στην πραγματικότητα, αυτό μπορεί να οδηγήσει στο γεγονός ότι πλοία από φιλικές χώρες που παραβιάζουν τις απαιτήσεις της ΕΕ δεν θα εξυπηρετούνται, για παράδειγμα, σε λιμάνια της ΕΕ, δεν θα ασφαλίζονται από ευρωπαϊκές εταιρείες ή δεν θα λαμβάνουν χρηματοδότηση από άτομα σε χώρες της ΕΕ. Και πάλι, ο νέος κανόνας δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί. Ωστόσο, η νομική βάση έχει ήδη δημιουργηθεί. Φυσικά, θα χρειαστεί κάποιος χρόνος για να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του νέου μέσου κυρώσεων της ΕΕ. Η εισαγωγή του έχει ήδη συνοδευτεί από πολιτικές δηλώσεις. Έτσι, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε τον Τούρκο ομόλογό του να επιβάλει αντιρωσικές κυρώσεις και να μην συμβάλει στην παράκαμψη των ήδη επιβληθέντων ευρωπαϊκών περιορισμών.

Είναι ενδιαφέρον ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε στο παρελθόν επικρίνει την αμερικανική πρακτική των δευτερογενών κυρώσεων. Κρύο ντους για τους Ευρωπαίους, για παράδειγμα, ήταν η μονομερής αποχώρηση των ΗΠΑ από την «πυρηνική συμφωνία» με το Ιράν το 2018. Η Ουάσιγκτον ανανέωσε τις κυρώσεις της, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έκανε τέτοιο βήμα. Ωστόσο, επιχειρήσεις από χώρες της ΕΕ αναγκάστηκαν να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία των ΗΠΑ και να εγκαταλείψουν το Ιράν, φοβούμενοι τις ίδιες δευτερεύουσες κυρώσεις, που εκνεύρισαν τις Βρυξέλλες. Υπήρχε επίσης ανησυχία για το εύρος της αμερικανικής ερμηνείας των ορίων της δικαιοδοσίας των ΗΠΑ. Δεκάδες ευρωπαϊκές εταιρείες επλήγησαν με βαριά πρόστιμα από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Το πιο οδυνηρό χτύπημα έπεσε στις όχθες. Το ποσό των προστίμων που έχουν καταβάλει έχει ξεπεράσει τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια την τελευταία δεκαετία. Οι δευτερεύουσες κυρώσεις λήφθηκαν σοβαρά υπόψη από τις Βρυξέλλες ως πρόβλημα.

Tον Νοέμβριο του 2020 δημοσιεύτηκε η έκθεση της Γενικής Διεύθυνσης της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική. Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των κυρώσεων της ΕΕ και να ανταποκριθεί στις εξωεδαφικές επιπτώσεις των ξένων περιορισμών (διαβάστε, Ηνωμένες Πολιτείες), προτάθηκε η δημιουργία ενός συντονιστικού οργάνου, με την επωνυμία του Οργανισμού Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων της ΕΕ (EU- AFAC). Η EU-AFAC επρόκειτο να αναπτύξει κοινά πρότυπα, εργαλεία και μηχανισμούς πιστοποίησης προκειμένου να αυξήσει την εμπιστοσύνη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που ασχολούνται με νόμιμο εμπόριο και επενδύσεις. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να αποφύγουν «δευτερεύουσες» κυρώσεις εναντίον τους. Ωστόσο, τα πράγματα δεν ξεπέρασαν τα συνθήματα και ο Οργανισμός δεν δημιουργήθηκε.

Τον Ιανουάριο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια στρατηγική για την τόνωση του ανοίγματος, της δύναμης και της ανθεκτικότητας του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ. Σκοπός της στρατηγικής ήταν η προώθηση της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής συνεργασίας με τρίτες χώρες, μεταξύ άλλων σε σχέση με την εφαρμογή εξωεδαφικών κυρώσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές, έπρεπε να αλληλεπιδράσει με οργανισμούς υποδομής χρηματοπιστωτικών αγορών για να διενεργήσει διεξοδική ανάλυση της τρωτότητάς τους σε περίπτωση παράνομης (!) εξωεδαφικής εφαρμογής μονομερών περιορισμών από τρίτες χώρες. ακολουθείται από τη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την εξάλειψη της ευπάθειας.

Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ενισχύσει το Καταστατικό Αποκλεισμού, το οποίο κηρύσσει άκυρες και άκυρες όλες τις ξένες εξωεδαφικές κυρώσεις στην ΕΕ και παρέχει την εξουσία των δικαστηρίων στη δικαιοδοσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ικανοποιούν τις αξιώσεις ευρωπαίων πολιτών και εταιρειών που επηρεάζονται από τέτοιους περιορισμούς . Σκοπός ήταν να αποσαφηνιστούν ο διαδικασίες για την εφαρμογή του άρθρου 6 του Καταστατικού αποκλεισμού (που επιτρέπει στα πρόσωπα που υπόκεινται στον κανονισμό να ανακτήσουν δικαστικά ζημίες που προκλήθηκαν ως αποτέλεσμα εξωεδαφικών μέτρων) και να ενισχύσει τα μέτρα για την εξουδετέρωση της αναγνώρισης και της εκτέλεσης αλλοδαπών δικαστικών αποφάσεων και αποφάσεις που αφορούν εξωεδαφικά μέτρα (άρθρο 4). Να σημειωθεί ότι η ΕΕ έχει ήδη προσπαθήσει ι να εφαρμόσει το Καταστατικό αποκλεισμού το 2018, μετά την αποχώρηση της Ουάσιγκτον από την ιρανική πυρηνική συμφωνία, προκειμένου να βγάλουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις από τις κυρώσεις των ΗΠΑ κατά του Ιράν. Ωστόσο, στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι η χρηματοοικονομική και οικονομική εξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ ήταν πολύ μεγάλη για αυτές τις ενέργειες να έχουν πραγματικό αποτέλεσμα. Στις σχέσεις με το Ιράν, η ΕΕ προσπάθησε να δημιουργήσει έναν ειδικό μηχανισμό πληρωμών (INSTEX) ανεξάρτητο από τις ΗΠΑ, κάτι που επίσης δεν λειτούργησε. Ωστόσο, ένας παρόμοιος μηχανισμός (SHTA) ξεκίνησε με επιτυχία από την Ελβετία επειδή στη δημιουργία του συμμετείχαν οι αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ.

Οι εκτιμήσεις των αρχών της ΕΕ διασταυρώθηκαν επίσης με τις απόψεις ορισμένων εμπειρογνωμόνων. Έτσι, σύμφωνα με τον Patrick Terry, καθηγητή του Γερμανικού Πανεπιστημίου Δημόσιας Διοίκησης στο Kehl, «η διεκδίκηση της εξωεδαφικής δικαιοδοσίας των ΗΠΑ δεν υποστηρίζεται από καμία από τις αρχές δικαιοδοσίας που αναγνωρίζονται στο εθιμικό διεθνές δίκαιο, η οποία απαγορεύει την ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων πολιτείες.” Ο Χανς Κόχλερ του Αυστριακού Πανεπιστημίου του Ίνσμπρουκ έκανε παρόμοιες εκτιμήσεις, επιμένοντας ότι οι μονομερείς κυρώσεις, ειδικά εάν εφαρμόζονται εξωεδαφικά, αποτελούν παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας. Ο Steven Blockmans του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (Βέλγιο), ετοίμασε μια επισκόπηση για τις δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ, την πιθανή χρήση τέτοιων μέτρων από την Κίνα και μέτρα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η ΕΕ για να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις.

Τώρα η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργεί έναν μηχανισμό για δευτερεύουσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ωστόσο, η χρήση ενός τέτοιου μέσου είναι απίθανο να προστατεύσει τις
εταιρείες της ΕΕ από δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο της ευρωατλαντικής αλληλεγγύης εν μέσω της αντίθεσης της Ρωσίας, το ζήτημα της οικονομικής κυριαρχίας της ΕΕ στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να ξεχαστεί.

SHARE