Με τον κόσμο να γίνεται όλο και πιο κατακερματισμένος σε διάφορες γραμμές, τα έθνη-κράτη να υιοθετούν πιο απομονωτικές πολιτικές σε συνδυασμό με την οπλοποίηση του διεθνούς οικονομικού συστήματος, η υπάρχουσα παγκόσμια τάξη ασφαλείας είναι βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια, αν η κατάσταση αυτή επικρατήσει για πολύ καιρό.
Ιστορικό
Η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας απέκτησε τη δική της δυναμική κατά το τελευταίο έτος. Εδώ και ένα χρόνο η σύγκρουση αυτή συνεχίζεται και έχει εισέλθει σε επικίνδυνη ζώνη. Υπήρξαν περιστασιακές στιγμές ειρήνης, αλλά ως επί το πλείστον η βία και η καταστροφή κυριάρχησαν στη συζήτηση. Ο αντίκτυπος της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας είναι αισθητός σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδίως με τη διατάραξη των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, την αύξηση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, τον μαζικό πληθωρισμό και τη δημιουργία οξείας επισιτιστικής και ενεργειακής ανασφάλειας.
Από την αρχή αυτής της σύγκρουσης, ο κόσμος έγινε μάρτυρας της πολιτικής των μπλοκ για άλλη μια φορά, με τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων να εκδηλώνεται σε διάφορα μέρη του πλανήτη και τις χώρες να αναγκάζονται να επιλέξουν τη μία ή την άλλη πλευρά. Τούτου λεχθέντος, ο πιο ανησυχητικός αντίκτυπος της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας είναι ο επαναπροσανατολισμός της παγκόσμιας τάξης ασφαλείας πίσω στην παραδοσιακή της αντίληψη, η οποία καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυριαρχείται από τη στρατιωτική δράση, τις συμμαχίες, τις συμφωνίες, τους εξοπλισμούς, τη μαζική στρατιωτική βιομηχανική παραγωγή και την εκτίναξη των αμυντικών προϋπολογισμών.
Εκτός από τους παγκόσμιους πολέμους, υπήρξαν αρκετές συγκρούσεις σε ολόκληρο τον κόσμο που είχαν αντίκτυπο σε παγκόσμια κλίμακα, όπως η μογγολική κατάκτηση, (ο τριακονταετής πόλεμος), η Ρωσική Επανάσταση, ο πόλεμος του Βιετνάμ και ο πόλεμος του Κόλπου, για να αναφέρουμε μερικές. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας συγκαταλέγεται σίγουρα μεταξύ των σημαντικότερων συγκρούσεων του 21ου αιώνα. Αναμφίβολα, έχει και θα συνεχίσει να έχει μια συνολική και μακροχρόνια επίδραση στις παγκόσμιες υποθέσεις και έχει παραμείνει βαθιά στο επίκεντρο της παγκόσμιας πολιτικής και του ανταγωνισμού ισχύος.
Παρούσα συζήτηση
Χώρες που είχαν υιοθετήσει έναν κάπως “ειρηνιστικό” προσανατολισμό στην εξωτερική πολιτική και απολάμβαναν αξιοσημείωτη οικονομική ευημερία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία, εγκατέλειψαν ουσιαστικά τις παλιές τους θέσεις και υιοθέτησαν την Realpolitik. Η Γερμανία διέθεσε περίπου 109 δισεκατομμύρια δολάρια για στρατιωτικό εκσυγχρονισμό μετά την τροποποίηση του συντάγματός της για τη δημιουργία αυτού του ταμείου με συντριπτική πλειοψηφία στην Μπούντεσταγκ, ενώ σχεδιάζει να δαπανήσει πάνω από το 2% του ΑΕΠ για στρατιωτικούς σκοπούς, σύμφωνα με τον στόχο του ΝΑΤΟ που συμφωνήθηκε το 2014.
Η Ιαπωνία, σε μια πράξη αντίθετη με το άρθρο 9 (δηλαδή τη ρήτρα απαγόρευσης του πολέμου) του Συντάγματός της, αποφάσισε να δαπανήσει 320 δισεκατομμύρια δολάρια για τη στρατιωτική της ενίσχυση τα επόμενα 5 χρόνια, αρχής γενομένης από το 2023. Έχει επίσης υπογράψει πολλαπλές αμυντικές συμφωνίες με χώρες όπως η Αυστραλία, η Βρετανία, η Ιταλία και οι ΗΠΑ, όπως οι συμφωνίες αμοιβαίας πρόσβασης στην άμυνα (RADA). Την τάση αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και της στρατιωτικής ανάπτυξης ακολούθησαν και άλλα έθνη σε όλο τον κόσμο.
Επιπλέον, ουδέτερες χώρες όπως η Σουηδία και η Φινλανδία εγκατέλειψαν επίσης τη στάση τους και υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μια ενδελεχής εξέταση των πρόσφατα δημοσιευμένων εγγράφων πολιτικής αρκετών κρατών και ενώσεων, όπως η Στρατηγική Αντίληψη 2022 του ΝΑΤΟ, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών και η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της Ιαπωνίας, παρέχουν άφθονες αποδείξεις προς την κατεύθυνση του επαναπροσανατολισμού των πολιτικών τους, οι οποίες είναι περισσότερο απομονωτικές στη φύση τους και έντονα προσανατολισμένες στην άμυνα με την παραδοσιακή έννοια, γεγονός που δείχνει ότι η απαισιοδοξία επικρατεί πλέον στις κοσμοθεωρίες και τις προοπτικές τους για το μέλλον.
Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία μιλούν για τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ), γνωρίζοντας πολύ καλά τις καταστροφικές συνέπειες της χρήσης ΟΜΚ σε οποιαδήποτε μορφή. Η κρίση αυτή επέφερε πλήγμα στην παγκοσμιοποίηση. Οι ελλείψεις σε τρόφιμα και λιπάσματα λόγω της σύγκρουσης, καθώς και οι εμπορικές διαταραχές που προκλήθηκαν από τις κυρώσεις επηρέασαν την παγκόσμια οικονομία. Η ενεργειακή κρίση έχει γίνει πλέον ένα ολοκληρωμένο όπλο σύγκρουσης, το οποίο είναι εξίσου αποτελεσματικό με τους πυραύλους και τις βόμβες σε αυτή την κρίση Ουκρανίας-Ρωσίας. Σήμερα, οι υδρογονάνθρακες έχουν καταστεί σημαντικό εργαλείο της γεωπολιτικής. Οι χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές ενέργειας έχουν πέσει θύματα της ενεργειακής γεωπολιτικής.
Λόγοι σύγκρουσης
Η Ρωσία ωθήθηκε στη χρήση βίας λόγω των προκλήσεων των χωρών του ΝΑΤΟ. Πολλοί χρησιμοποίησαν το λόγο “δημοκρατία εναντίον αυταρχισμού” στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας, αλλά αυτό δεν ισχύει. Η βασική ασυμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, των δύο σημαντικών κρατών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, προέκυψε από τη διεκδίκηση της αυτονομίας της Ουκρανίας και την προτίμησή της για σταδιακή ενσωμάτωση στην ευρωατλαντική κοινότητα. Ενώ η Ρωσία ήθελε να κρατήσει την Ουκρανία στη δική της σφαίρα επιρροής. Οι κυριότεροι τομείς διαφωνίας μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας είναι: ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας, η σύγκρουση για τη χερσόνησο της Κριμαίας, τα ζητήματα οριοθέτησης των συνόρων, τα εθνοτικά ζητήματα και οι ανησυχίες για τις σχέσεις της Ουκρανίας με την ευρωατλαντική κοινότητα, ο εφοδιασμός με πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Πρόκειται επίσης για μια σύγκρουση μεταξύ της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και της διατήρησης της ηγεμονίας της Ρωσίας στην άμεση γειτονιά της. Η Ουκρανία θεωρεί τον εαυτό της σημείο συνάντησης του ανατολικού και του δυτικού πολιτισμού και προσπαθεί να επανενωθεί με την Ευρώπη μέσω της ενσωμάτωσης με τη Δύση. Ωστόσο, η Ρωσία θεωρεί πάντοτε ότι η τάση της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ αποτελεί μείζον ζήτημα ασφαλείας για την ίδια. Η Ουκρανία έχει μεγάλη σημασία για την ασφάλεια, την πολιτική και την οικονομία της Ρωσίας. Η Ουκρανία από την πλευρά της αισθάνεται μια υπαρξιακή ανάγκη να επιβεβαιώσει την ταυτότητά της ως διακριτά διαφορετική από τη Ρωσία για την οικοδόμηση του έθνους της. Στον απόηχο αυτών των δυσοίωνων εξελίξεων, ιδίως μετά την έναρξη της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο, το μέλλον της παγκόσμιας τάξης ασφαλείας φαίνεται εξαιρετικά δυσοίωνο. Με τον κόσμο να γίνεται όλο και πιο κατακερματισμένος σε διάφορες γραμμές, τα έθνη-κράτη να υιοθετούν πιο απομονωτικές πολιτικές σε συνδυασμό με την οπλοποίηση του διεθνούς οικονομικού συστήματος, η υπάρχουσα παγκόσμια τάξη ασφαλείας είναι βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί τα επόμενα χρόνια, αν η κατάσταση αυτή επικρατήσει για πολύ καιρό.
Ανάλυση τάσεων
– Η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει κινητοποιήσει τη διατλαντική συμμαχία ασφαλείας και θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για τον μακροπρόθεσμο διαχωρισμό της Ρωσίας από τη Δύση.
– Η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει διαταράξει τα διεθνή χρηματοπιστωτικά συστήματα.
– Η κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας έχει ανατρέψει την παγκόσμια τάξη και προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα.
– Η παρούσα κρίση κατέστησε απολύτως σαφές ότι για να κερδίσει ένα έθνος έναν μεγάλο πόλεμο, θα πρέπει να είναι αυτοδύναμο για την κάλυψη των στρατιωτικών και οικονομικών αναγκών του.
Συστάσεις
– Οι πυρηνικές απειλές έχουν ωθήσει τη σύγκρουση στην επόμενη φάση, ωστόσο, για την αποκατάσταση της ειρήνης και του διαλόγου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι απαραίτητη.
– Η διπλωματία και οι συνομιλίες είναι οι λογικές επιλογές μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας και απαιτείται άμεση κατάπαυση του πυρός για την επίλυση αυτής της σύγκρουσης.
– Η Ουκρανία πρέπει να εργαστεί για την αύξηση της αυτάρκειάς της στους τομείς της άμυνας, της ενέργειας και της οικονομίας και να αποφύγει την ανθρωπιστική κρίση.
· Η επένδυση στην εκπαίδευση και στη διαδικασία ανάπτυξης δεξιοτήτων θα συμβάλει στη βελτίωση της εσωτερικής κατάστασης στην Ουκρανία και θα φέρει πίσω τους Ουκρανούς υπηκόους, οι οποίοι εγκατέλειψαν τη χώρα λόγω της σύγκρουσης, και θα σταματήσει τη μετανάστευση.
– Οι παγκόσμιες δυνάμεις πρέπει από κοινού να επιλύσουν την περαιτέρω επιδείνωση της υφιστάμενης παγκόσμιας τάξης ασφαλείας. Ο κόσμος βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπος με τη χειρότερη κρίση ασφάλειας.
Erol User
