Σε έναν ολοένα και περισσότερο πολυπολικό κόσμο, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες παύουν σιγά σιγά να αποτελούν τον πρωταρχικό πόλο ισχύος, δεν είναι παράξενο, αλλά απολύτως φυσιολογικό και φυσιολογικό, να γινόμαστε μάρτυρες μιας παγκόσμιας διαδικασίας
διαφοροποίησης των αποθεματικών νομισμάτων.
Η Βραζιλία και η Κίνα συνήψαν πρόσφατα συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία αναμένεται να τροφοδοτήσει την απο-δολαριοποίηση στο εγγύς εξωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών, τη Λατινική Αμερική. Πρόκειται για ένα μόνο σημαντικό στοιχείο της συνεχώς αυξανόμενης γεωπολιτικής και γεωοικονομικής σημασίας που διαδραματίζει το Δυτικό Ημισφαίριο στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων. Ωστόσο, είναι σημαντικό να καταλαγιάσει ο
ενθουσιασμός και να διατηρηθεί η αντικειμενικότητα. Το δολάριο των ΗΠΑ μπορεί να μοιάζει με νεκρό που περπατάει, αλλά περπατάει ακόμα και θα περπατάει για πολύ καιρό.
Για να γίνει το γουάν ο κύριος και μεγαλύτερος αμφισβητίας του δολαρίου, η Κίνα πρέπει πρώτα να πραγματοποιήσει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας αυτο-μεταρρύθμισης με γνώμονα το άνοιγμα και την απελευθέρωση, κάτι που φαίνεται
απίθανο να γίνει σύντομα. Οι σημαντικότερες από τις προαναφερθείσες μεταρρυθμίσεις αφορούν τη διαφάνεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές, τη σταθεροποίηση της νομισματικής
πολιτικής και τη φήμη της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας.
Η απουσία διαρθρωτικά σημαντικών οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων θα καθιστούσε δύσκολη την παγκόσμια άνοδο του γουάν, επιβραδύνοντας το ρυθμό της, αλλά όχι αδύνατη. Στην πραγματικότητα, η μακροχρόνια άνοδος του γουάν – και άλλων νομισμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών νομισμάτων με κρατική υποστήριξη – είναι ένα αναπόφευκτο φαινόμενο σε έναν ολοένα και πιο πολυπολικό κόσμο.
Όταν ο ηγεμόνας φτερνίζεται, το νόμισμά του κρυολογεί
Οι αρχαίοι συνήθιζαν να λένε historia magistra vitae, ή η ιστορία είναι ο δάσκαλος της ζωής, και έτσι είναι. Αν κάποιος θέλει να καταλάβει γιατί το δολάριο είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πρέπει να γυρίσει πίσω στο χρόνο. Οι λαοί και τα έθνη συναλλάσσονται με τα νομίσματα του κυρίαρχου ηγεμόνα από την εποχή της αρχαίας Ρώμης και της αρχαίας Αθήνας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ραχοκοκαλιά κάθε νομίσματος είναι ο στρατός και όχι η τράπεζα.
Σε έναν ολοένα και περισσότερο πολυπολικό κόσμο, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες παύουν σιγά σιγά να αποτελούν τον πρωταρχικό πόλο ισχύος, δεν είναι παράξενο, αλλά απολύτως φυσιολογικό και φυσιολογικό, να γινόμαστε μάρτυρες μιας
παγκόσμιας διαδικασίας διαφοροποίησης των αποθεματικών νομισμάτων.
Δεδομένου ότι το γιουάν απονεμήθηκε το καθεστώς του αποθεματικού νομίσματος από το ΔΝΤ το 2015, μια απόφαση που τέθηκε σε ισχύ το επόμενο έτος, η Κίνα έχει κάνει πολλά για να διεθνοποιήσει τη χρήση του: ξεκίνησε το CIPS (μια εναλλακτική λύση στο SWIFT), άνοιξε τους κόμβους συναλλαγών Renminbi (περιέργως, ο πρώτος από αυτούς είχε την Αμερική ως επίκεντρό του), και έδωσε ώθηση στην πολιτική ανταλλαγής νομισμάτων, η οποία, μεταξύ 2009 και 2013, είχε ήδη οδηγήσει στη σύναψη 25 διμερών συμφωνιών ανταλλαγής νομισμάτων, συμπεριλαμβανομένης μίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι καρποί της ισχυρής εκστρατείας της Κίνας για τη διεθνοποίηση του γουάν ωρίμασαν γρήγορα. Το γουάν ήταν το 17ο πιο εμπορεύσιμο νόμισμα στον κόσμο το 2010, αλλά έγινε το πέμπτο πιο εμπορεύσιμο νόμισμα δώδεκα χρόνια αργότερα, δηλαδή το 2022, ως αποτέλεσμα της σημαντικής προσπάθειας απο-δολαριοποίησης που πυροδότησε η σύγκρουση στην Ουκρανία (και η πανδημία COVID19). Επιπλέον, τους πρώτους μήνες του 2023, το γουάν ξεπέρασε το
δολάριο ως το νόμισμα με τις περισσότερες συναλλαγές στη Ρωσία και ως το νόμισμα που χρησιμοποιείται περισσότερο στις διασυνοριακές συναλλαγές της Κίνας. Το γουάν αναδύεται σιγά-σιγά ως παγκόσμιο νόμισμα κυρίως λόγω της συνεχιζόμενης ανακατανομής ισχύος στο διεθνές σύστημα, δηλαδή της μετάβασης σε νέες πολικότητες λόγω της αμερικανικής
παρακμής, αλλά και επειδή ο κόσμος, και όχι μόνο ο αναπτυσσόμενος κόσμος, έχει βαρεθεί τις Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιούν ως όπλο την ηγεμονία του δολαρίου για να διεξάγουν οικονομικούς πολέμους και να απειλούν ακόμη και τους συμμάχους τους με κυρώσεις. Το γουάν αναδύεται ως μια υπολογίσιμη δύναμη, αλλά αυτό οφείλεται περισσότερο στην επιθυμία χειραφέτησης από το δολάριο παρά σε μια πραγματική επιθυμία για το γουάν, ένα νόμισμα που οι περισσότεροι τραπεζίτες, επενδυτές και κυβερνήσεις εξακολουθούν να παρατηρούν με επιφυλακτικότητα. Όπως σημείωσε το CEPR, “το μερίδιο του κινεζικού ρενμίνμπι στα παγκόσμια χαρτοφυλάκια αποθεματικών είναι περίπου 3%, έναντι 60% για το δολάριο ΗΠΑ”.
Η ιστορία αγάπης Βραζιλίας-Κίνας προορίζεται να διαρκέσει
Η ατζέντα της Κίνας για το σούπερ γουάν θα είχε λιγότερες πιθανότητες επιτυχίας χωρίς τις BRICS, τον ακρογωνιαίο λίθο του μετα-αμερικανικού κόσμου που βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το γουάν έχει γίνει το νόμισμα με τις περισσότερες συναλλαγές στη Ρωσία. Ριζώνει αθόρυβα στην Αφρική, όπου η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος, και σχεδιάζεται επίσης να αντικαταστήσει το δολάριο στο διμερές εμπόριο με την Ινδία. Οι συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων εντός των BRICS, περισσότερο από ό,τι οι διμερείς συμφωνίες μεταξύ χωρών, είναι ο παράγοντας που μπορεί να επιταχύνει την άφιξη της νομισματικής πολυπολικότητας, η οποία θα έχει πολλά οφέλη τόσο για την Κίνα
όσο και για τις υπόλοιπες χώρες BRICS.
Η Κίνα θέλει το γουάν να είναι ισχυρότερο. Η Βραζιλία θέλει το ρεάλ να γίνει το πιο ισχυρό και πιο χρησιμοποιούμενο νόμισμα στη Λατινική Αμερική, ή ακόμη και στο νότιο ημισφαίριο. Χρειάζονται ο ένας τον άλλον, διότι ο καθένας χωριστά θα αντιμετώπιζε πολύ περισσότερες δυσκολίες και φόβο στην αντιμετώπιση της ηγεμονίας του δολαρίου. Επιπλέον, η Κίνα θέλει να ενοχλήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πίσω αυλή της και η Βραζιλία χρειάζεται ευρασιατικούς χορηγούς για να εδραιωθεί οριστικά ως ηγέτιδα δύναμη του νότιου ημισφαιρίου. Η ιστορία της αγάπης τους είναι γραφτό να διαρκέσει.
Κατανόηση του άξονα Κίνας-Βραζιλίας
Ο Λούλα συχνά πιστώνεται με τη δημιουργία της λεγόμενης política externa ativa e altiva, του βραζιλιάνικου ισοδύναμου της πολυτομεακής εξωτερικής πολιτικής των μετασοβιετικών χωρών, αλλά η αλήθεια είναι ότι οι ρίζες αυτού που μπορεί να ονομαστεί “Chinazil” προϋπήρχαν της ανόδου του στο Palácio do Planalto. Η Βραζιλία ήταν η πρώτη χώρα που χαρακτηρίστηκε στρατηγικός εταίρος από την Κίνα. Ήταν το 1993. Ο Λούλα ήρθε δέκα χρόνια αργότερα και ακολούθησε μόνο τα βήματα των προκατόχων του και τις υποδείξεις της δικής του εκδοχής του Κίσινγκερ, του Σέλσο Αμορίμ, του ανθρώπου πίσω από τη στρατηγική εταιρική σχέση που είχε υπογραφεί δέκα χρόνια νωρίτερα.
– Οι δύο χώρες, βοηθούμενες από τις συμπληρωματικές οικονομίες τους και καθοδηγούμενες από συγκλίνουσες πολιτικές φιλοδοξίες, κατάφεραν να σφυρηλατήσουν μια ανθεκτική στο άγχος συμμαχία, με τις μεγάλες επιχειρήσεις της Βραζιλίας να λειτουργούν ως ο υπερασπιστής της ύστατης καταφυγής της politica externa ativa e altiva όταν οι χορηγοί
της βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Μια προσεκτική ματιά στους αριθμούς και τα γεγονότα της Chinazil είναι αυτό που χρειάζεται για να κατανοήσουμε το εξαιρετικό εύρος της:
– Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βραζιλίας συνεχώς από το 2009,
– ο όγκος των διμερών εμπορικών συναλλαγών κατέγραψε 37 φορές μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ 2003 και 2022,
– η στρατηγική εταιρική σχέση μετατράπηκε σε παγκόσμια στρατηγική εταιρική σχέση το 2012,
– η πρώτη συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων Κίνας-Βραζιλίας υπεγράφη το 2013,
– η παρουσία του γουάν στα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας της Βραζιλίας έχει αυξηθεί από σχεδόν 0 πριν από το 2018 σε 5,37% το 2022, από 4,99% το 2021,
– το γουάν έγινε το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα της κεντρικής τράπεζας της Βραζιλίας το 2023,
– Η Βραζιλία είναι εδώ και καιρό ο μεγαλύτερος αποδέκτης κινεζικών άμεσων ξένων επενδύσεων στη Λατινική Αμερική και ήταν ο κορυφαίος προορισμός κινεζικών άμεσων ξένων επενδύσεων παγκοσμίως το 2021.
Αφού ξεπέρασε τα ταραγμένα χρόνια των αμερικανοκίνητων προεδριών του Μισέλ Τέμερ και του Ζαΐρ Μπολσονάρου, η Τσιναζίλ έκανε μια ισχυρή επιστροφή το 2023. Μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου, στο διπλό πλαίσιο του οικονομικού σεμιναρίου Βραζιλίας-Κίνας και της επίσκεψης του Λούλα στο Πεκίνο, οι δύο χώρες υπέγραψαν περισσότερες από τριάντα συμφωνίες συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, με τις σημαντικότερες να αφορούν τις στρατηγικές υποδομές, τις τηλεπικοινωνίες και το διμερές εμπόριο σε αμοιβαία νομίσματα.
Τόσο ο Λούλα όσο και ο Σι σκοπεύουν να υπονομεύσουν την υπεροχή του δολαρίου, ώστε να βελτιώσουν την περιφερειακή επιρροή και την παγκόσμια θέση των αντίστοιχων χωρών τους.
Εξυπηρετώντας αυτόν τον στόχο, η βραζιλιάνικη Banco BOCOM BBM εντάχθηκε στην κινεζική εναλλακτική λύση του SWIFT, αποτελώντας την πρώτη τράπεζα της Νότιας Αμερικής που το έκανε, και η κινεζική ICBC άρχισε να παίζει τον ρόλο της τράπεζας αντιστάθμισης του γουάν στη Βραζιλία, “επιτρέποντας στους βραζιλιάνους και κινέζους
επιχειρηματίες να πραγματοποιούν εμπορικές συναλλαγές χωρίς να περνούν από το δολάριο”.
Σύμφωνα με τον υπολογισμό των δύο χωρών, ο οποίος είναι σωστός, λιγότερη εξάρτηση από το δολάριο σημαίνει μεγαλύτερη αντίσταση σε πιθανά καθεστώτα κυρώσεων, δευτερογενείς κυρώσεις και άλλα είδη οικονομικού, εμπορικού και χρηματοπιστωτικού πολέμου. Αλλά για να λειτουργήσει σωστά η ατζέντα τους για την απο – δολαριοποίηση, πρέπει να διορθώσουν τις ασυμμετρίες που ταλαιπωρούν την ειδική τους σχέση και, εξίσου σημαντικό, θα πρέπει να σχεδιάσουν επενδύσεις σε ψηφιακά νομίσματα με κρατική υποστήριξη – όπως κάνει αθόρυβα η Κίνα – και σε κοινά ψηφιακά ή/και φυσικά νομίσματα που μοιάζουν με το ευρώ.
Η διαφαινόμενη νομισματική πολυπολικότητα
Ο άξονας Βραζιλίας-Κίνας έχει την ευκαιρία να επιταχύνει την απο – δολαριοποίηση στο νότιο τμήμα του δυτικού ημισφαιρίου, όπου η Βραζιλία λειτουργεί ως ρυθμιστής της τάσης, και η απόφαση της Αργεντινής να αρχίσει να πληρώνει τις εισαγωγές από την Κίνα σε
γουάν φαίνεται να επιβεβαιώνει αυτή την πρόβλεψη. Ταυτόχρονα, το εμπόριο σε αμοιβαία νομίσματα γνωρίζει μια μικρή αλλά σημαντική άνθιση σε όλη την Ασία, από την Τουρκία έως τη Νοτιοανατολική Ασία.
Και οι δύο χώρες πρέπει να αναμένουν την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες δεν πρόκειται να παρακολουθήσουν και να αποδεχθούν την πτώση του δολαρίου. Η Βραζιλία κινδυνεύει να εμπλακεί σε έναν ή περισσότερους από τους σινοαμερικανικούς πολέμους, από τα τσιπ έως τις τηλεπικοινωνίες, και θα μπορούσαν να επιτύχουν καλύτερα τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές φιλοδοξίες τους μέσω καλύτερου συντονισμού, ασύμμετρης αναβαθμολόγησης, επενδύσεων σε ψηφιακά νομίσματα με κρατική υποστήριξη και της δημιουργίας κοινών νομισμάτων – αυτό αφορά τη Βραζιλία και τη Νότια Αμερική – και ενός νομίσματος μπλοκ – αυτό αφορά τις BRICS.
Μην κάνετε κανένα λάθος: ακόμη και αν δεν υπάρξουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις με προσανατολισμό στην απελευθέρωση και προσπάθειες σε επίπεδο BRICS, το γουάν θα μπορέσει να συνεχίσει την κούρσα του – οι ανταλλαγές νομισμάτων και οι οίκοι εκκαθάρισης αποδίδουν. Ωστόσο, δεν θα αντικαταστήσει το δολάριο, ούτε θα εξαφανιστεί το δολάριο, αντίθετα θα καταλύσει την άφιξη ενός πολυπολικού νομισματικού κόσμου.
Μέχρι τα μέσα του αιώνα, αν δεν ξεσπάσει παγκόσμιος πόλεμος ή/και αν δεν λάβουν χώρα άλλα γεγονότα που θα ανατρέψουν τον κόσμο (πανδημίες, περιφερειακοί πόλεμοι και καταρρεύσεις μεγάλων δυνάμεων), το δολάριο είναι πιθανό να είναι ένα από τα πολλά βασικά διαθέσιμα νομίσματα, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο σημαντικό από το γουάν ή το ευρώ, ίσως πλαισιωμένο από ρουπίες, ρούβλια, ραντ, ρεάλ και άλλα. Σε κάθε περίπτωση, κανένα από τα προαναφερθέντα νομίσματα δεν θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις περιφέρειες ή τα μπλοκ, εάν τα κράτη τους δεν αρχίσουν να επενδύουν στη διεθνοποίησή τους πριν από το τέλος της δεκαετίας του 202
Erol User
