Ένας βαθμός μυστικότητας θεωρείται συχνά αναπόφευκτη πτυχή των διπλωματικών ανταλλαγών, μιας διαδικασίας που λαμβάνει χώρα σε διάφορα πλαίσια, από επίσημα έως ανεπίσημα, από δημόσια έως ιδιωτικά, καθώς και σε διμερές και πολυμερές
επίπεδο. Η μυστική διπλωματία είναι μια μοναδική μορφή διπλωματικής δραστηριότητας, δεδομένου ότι συχνά περιλαμβάνει την απόκρυψη της διπλωματικής πρωτοβουλίας όχι μόνο από το κοινό και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και από την ίδια την κυβέρνηση. Όσον αφορά τη δημοσιότητα, στο παρελθόν, η σχέση μεταξύ διπλωματίας, μυστικότητας και συλλογής πληροφοριών συχνά διαφωνούσε με την κοινή γνώμη όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ κρατών. Η διαφάνεια έναντι της μυστικότητας είναι μια συνήθης συζήτηση στη διπλωματική θεωρία και πρακτική. Παρά τη διαμάχη αυτή, τα κράτη εξακολουθούν να διατηρούν ένα ορισμένο επίπεδο μυστικότητας στις διπλωματικές τους πρακτικές. Ως εκ τούτου, το διπλωματικό απόρρητο κατηγοριοποιείται συνήθως σε
τρεις τύπους.
Πρώτον, το στρατηγικό απόρρητο αναφέρεται σε συμφωνίες μεταξύ
κυρίαρχων κρατών που αποκρύπτονται από άλλα κράτη και το ευρύ κοινό, συμπεριλαμβανομένων των συμβαλλομένων μερών της
συμφωνίας. Η έννοια του στρατηγικού απορρήτου περιλαμβάνει το απόρρητο σχετικά με το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων, το περιεχόμενο των συμφωνιών και το γεγονός ότι έχουν επιτευχθεί συμφωνίες. Η αρχή του στρατηγικού απορρήτου είναι μία από τις
πιο θεμελιώδεις πτυχές των συμμαχιών ασφαλείας, στις οποίες οι πληροφορίες μοιράζονται μεταξύ περιορισμένων χωρών με κοινά συμφέροντα και αμοιβαία εμπιστοσύνη.
Δεύτερον, το επιχειρησιακό απόρρητο αφορά τις καθημερινές σχέσεις των διπλωματών και την εσκεμμένη απόκρυψη
πληροφοριών κατά τη διάρκεια άλλων τύπων διπλωματικών σχέσεων, πλην των διαπραγματεύσεων. Η έννοια του επιχειρησιακού απορρήτου εξηγείται και υπερασπίζεται ως αναπόσπαστο μέρος της διπλωματικής πρακτικής. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, είναι δύσκολο να καθοριστεί επακριβώς τι προστατεύεται ή ποιος προστατεύεται όταν διατηρείται το απόρρητο.
Τέλος, υπάρχει το επίσημο απόρρητο, όταν κάτι είναι γνωστό αλλά δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιο. Είναι κρίσιμο να σημειωθεί ότι το επίσημο απόρρητο δεν περιορίζεται σε αμηχανία και σκάνδαλα που πρέπει να κρατηθούν μυστικά. Επιπλέον, αναφέρεται σε περιστάσεις
στις οποίες η ανοιχτή αναγνώριση μιας κατάστασης θέτει σε κίνηση μια ακούσια συνέπεια. Οι διπλωματικές σχέσεις υπόκεινται στο ίδιο επίπεδο μυστικότητας με άλλες μορφές ανθρώπινης
αλληλεπίδρασης.
Η τέχνη της διατήρησης ή της αποκάλυψης του απορρήτου
χρησιμοποιείται συχνά από τους διπλωμάτες προκειμένου να
μεγιστοποιήσουν τη χρησιμότητα των πληροφοριών προς όφελος των χωρών τους. Ως εκ τούτου, το διεθνές δίκαιο, και ιδίως η Σύμβαση της Βιέννης του 1961 για τις διπλωματικές σχέσεις, περιέχει
διάφορες διατάξεις σχετικά με τα προνόμια και τις ασυλίες με σκοπό
να διευκολύνει τη διατήρηση του διπλωματικού απορρήτου, ώστε να
διασφαλίζεται η αποτελεσματική απόδοση των διπλωματικών αποστολών και των διπλωματών ως αντιπροσώπων των εθνών.
Κατά συνέπεια, οι χώροι της διπλωματικής αποστολής και η ιδιωτική κατοικία των διπλωματικών υπαλλήλων είναι απαραβίαστοι.
Απαγορεύονται οι έρευνες, οι επιτάξεις, οι κατασχέσεις ή οι εκτελέσεις εντός των χώρων της διπλωματικής αποστολής, των
ιδιωτικών κατοικιών των διπλωματικών υπαλλήλων, της επίπλωσης και της λοιπής περιουσίας τους. Τα αρχεία και τα έγγραφα της αποστολής είναι απαραβίαστα ανά πάσα στιγμή και σε οποιαδήποτε τοποθεσία. Δεν πρέπει να παραβιάζεται το απόρρητο όσον αφορά
την επίσημη αλληλογραφία της αποστολής. Ως επίσημη αλληλογραφία νοείται κάθε αλληλογραφία που αφορά την αποστολή και τα καθήκοντά της. Κανένας διπλωματικός σάκος δεν
μπορεί να ανοιχθεί ή να κρατηθεί. Ο διπλωματικός πράκτορας δεν υποχρεούται να καταθέσει ως μάρτυρας. Η αποστολή μπορεί να χρησιμοποιεί όλα τα κατάλληλα μέσα για να επικοινωνεί με την κυβέρνηση και τις άλλες αποστολές και τα προξενεία του κράτους αποστολής, οπουδήποτε και αν βρίσκονται, συμπεριλαμβανομένων των διπλωματικών ταχυμεταφορών και των κρυπτογραφημένων μηνυμάτων.
Το κράτος υποδοχής έχει ιδιαίτερη ευθύνη να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των εγκαταστάσεων της
αποστολής από εισβολές ή ζημιές, καθώς και για την αποτροπή οποιασδήποτε διατάραξης της ειρήνης της αποστολής ή της προσβολής της αξιοπρέπειάς της. Για όλους τους επίσημους σκοπούς, το κράτος υποδοχής θα πρέπει επίσης να επιτρέπει και να προστατεύει την ελεύθερη επικοινωνία της αποστολής.
Σήμερα, οι αλλαγές στους κανόνες και την τεχνολογία της επικοινωνίας μπορεί να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο στους τρόπους με τους οποίους ασκείται η μυστικότητα στη διπλωματία. Ως
συνέπεια των εσωτερικών τους νομοθεσιών που απαιτούν διαφάνεια και λογοδοσία, πολλές χώρες είναι πιθανό να μειώσουν σημαντικά τη χρήση του διπλωματικού απορρήτου ως νομικού
μέσου και να συντομεύσουν το χρόνο που απαιτείται για τον αποχαρακτηρισμό. Με την ανάπτυξη των σύγχρονων μέσων
ενημέρωσης και την εφαρμογή της τεχνολογίας στην επικοινωνία, η
διατήρηση της μυστικότητας γίνεται όλο και πιο δύσκολη.
Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις εξακολουθούν να εργάζονται μυστικά για την επίλυση συγκρούσεων μεταξύ εθνών ή την καταπολέμηση σοβαρών
εγκληματιών και τρομοκρατών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια σταθερή βάση για τον ισχυρισμό ότι η διπλωματία θα συνεχίσει να είναι μια διαδικασία δημιουργίας, ανταλλαγής, διατήρησης και
ανακάλυψης μυστικών. Προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία και να γίνει κατάλληλη χρήση του διπλωματικού απορρήτου με σκοπό την προώθηση φιλικών διεθνών σχέσεων, είναι απαραίτητο να ενεργούμε εντός του νομικού πλαισίου του διεθνούς δικαίου, ιδίως όσον αφορά τις διπλωματικές σχέσεις.
Παρά την ανάγκη αυτή, οι πρόσφατες εξελίξεις στις διεθνείς σχέσεις
εξακολουθούν να δείχνουν ότι το διπλωματικό απόρρητο χρησιμοποιείται συχνά για να δικαιολογήσει αντίποινα όταν οι σχέσεις μεταξύ κρατών έχουν επιδεινωθεί. Στο πλαίσιο αυτό, η
κατασκοπεία χρησιμοποιήθηκε ως δημοφιλές επιχείρημα για την
απέλαση διπλωματών. Επιπλέον, όπως συμβαίνει συχνά όταν εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαιότητας, μόλις ένα κράτος ξεκινήσει μια απέλαση, το άλλο θα ακολουθήσει και θα λάβει παρόμοια
μέτρα. Ως αποτέλεσμα, η μυστικότητα χρησιμοποιείται ως αποδιοπομπαίος τράγος, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται
διπλωματικές εντάσεις. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η διάκριση μεταξύ διπλωματίας, μυστικότητας και συλλογής πληροφοριών παραμένει ασαφής και αποτελεί αντικείμενο σημαντικής διαμάχης.
Στην περίπτωση αυτή, επομένως, η καταλληλότερη προσέγγιση θα ήταν να διεξαχθεί μια ολοκληρωμένη διεθνής έρευνα και να προσκομιστούν προφανή στοιχεία για την υποστήριξη οποιασδήποτε
εικαζόμενης κατασκοπευτικής δραστηριότητας. Δεν ενδείκνυται η
κατάχρηση του διπλωματικού απορρήτου στις διεθνείς σχέσεις, καθώς αυτό θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στη διπλωματία, η οποία αποτελεί την κύρια μέθοδο μείωσης της έντασης στις διεθνείς σχέσεις.
Erol User
